DSCF0044

Genetyka zachowania i psychologia ewolucyjna ■ Rozdział 5

<jo badania tych zależności. Jedną z takich technik jest reakcja łańcuchowa polimerazy (polymerase chain reaction — PCR), polegająca na szybkim powielaniu określonego odcinka DNA w warunkach laboratoryjnych. Następnie odcinek ten może być rozdzielony i zidentyfikowany za pomocą techniki elektroforezy (Dragan, 2005; King, Stansfield i Mulligan, 2006). Dzięki zastosowaniu technik molekularnych możliwe jest oznaczanie genotypów człowieka i wykrywanie występu jących w nich zmienności (polimorfizmów), a następnie analizowanie związków różnic genetycznych z różnicami w zachowaniu.

Pierwsze badania związków (asocjacji) między poli-mórfizmami w obrębie niektórych pojedynczych genów, szczególnie związanych z systemem dopaminergicznym, a jedną z cech osobowości — poszukiwaniem nowości -mierzoną głównie Trójwymiarowym Kwestionariuszem Osobowości TPQ Cloningera, dostarczyły zróżnicowanych wyników już w połowie lat 90. ubiegłego wieku (Prolo i Licino, 2002). Część z nich wskazywała na istnienie związku polimorfizmu w obrębie genu receptora do-paminy DRD4 (odpowiedzialnego za kodowanie białek związanych z wypełnianiem szczeliny synaptycznej dopa-

U

miną jako neuroprzekaźnikiem) z różnicami w cesze poszukiwania nowości, inne zaś takiej zależności nie potwierdziły. Niektórzy autorzy sądzą (Comings i in., 2000), że poszukiwanie zależności między polimorfizmem w jednym tylko genie a różnicami w zakresie cech osobowości nie jest efektywne, ponieważ pojedyncze geny mają niewielki wpływ na cechy osobowości. Postulują oni zatem, aby badać wpływ grupy genów kandydatów, posługując się metodą badań asocjacyjnych. Wykazali przy tym, że różnice indywidualne w cesze poszukiwania nowości, ale mierzonej Inwentarzem Temperamentu i Charakteru TCI Cloningera (zob. polska wersja—Homowska, 2003), są w większym stopniu wyjaśniane polimorfizmami w genach związanych z systemem serotoninergicznym (22% wyjaśnionej zmienności) w porównaniu z genami systemu dopaminergicznegp (12,5%). Podany przykład pokazuje, że badania molekularne w odniesieniu do różnic indywidualnych w ludzkich zachowaniach niekiedy prowadzą do sprzecznych rezultatów, zależnych od kwestionariusza zastosowanego do diagnozy osobowości, a wykrycie związanych z DNA źródeł zmienności zachowania wciąż pozostaje trudnym zadaniem.

|5.3.i

5.3. Podstawowe pojęcia ewolucjonizmu

Niewątpliwie najczęściej używanym pojęciem ewolucjonizmu jest Darwinowskie pojęcie doboru naturalnego. Dobór naturalny to zaproponowany przez Darwina mechanizm ewolucji organizmów, polegający na przeżywaniu w toku walki o byt organizmów najlepiej przystosowanych do danych warunków środowiska. W konsekwencji wciągu wielu pokoleń następuje wzrost stopnia przystosowania form żywych do zmiennych w czasie i przestrzeni Warunków ich życia i wytworzenie organizmów genetycznie igeorfologicznie odmiennych od form wyjściowych.

5.3.1. Rodzaje doboru

Zewzgjędu na charakter oddziaływania na populację danego gatunku wyróżnia się kilka rodzajów doboru. Najhardziej zbliżony do intuicyjnego rozumienia doboru Naturalnego w klasycznym ujęciu Darwina jest zapewne

I Definicje dobór naturalny - kierunkowy. Polega on na tym, że w procesie selekcji organizmy odznaczające się określonymi wartościami natężenia danej cechy (na przykład długością dzioba łub zdolnością do empatii) uzyskują większe szanse przetrwania oraz pozostawienia potomstwa. Schemat doboru kierunkowego ilustruje rycina 5.2.

Istota mechanizmu doboru kierunkowego polega na tym, że w danych warunkach środowiskowych szczególnie korzystne są określone parametry cechy podlegającej naciskowi selekcyjnemu. Osobniki charakteryzujące się owymi wartościami cechy osiągają dobre wyniki w konkurencji z innymi i pozostawiają po sobie więcej potomstwa. Efektem jest zmiana rozkładu cechy w populacji w taki sposób, że średnia populacji zbliża się do wartości reprezentowanej przez „a” na rycinie 5.2.

Odmianą doboru naturalnego jest dobór stabilizujący. Pojęcie doboru stabilizującego opisuje taką sytuację interakcji czynników środowiskowych oraz populacji

Dobór naturalny to mechanizm ewolucji organizmów, polegający na przeżywaniu w toku walki o byt organizmów Najlepiej przystosowanych do danych warunków środowiska.