DSCF0475 (2)

inteligencja 389

utożsamiany zwykle z abstrakcyjnymi procesami myślowymi wyższego rzędu, zdefiniował ją jako zdolność do korzystania z doświadczenia, wykraczania poza to, co jest bezpośrednio spostrzegane dla wyobrażenia sobie symbolicznych możliwości.

Istotnym krokiem w rozstrzygnięciu problemów związanych ze sposobem ujmowania inteligencji było wyróżnienie dwu jej typów - A i B - wedle kryterium genezy (odwołanie się do pojęć genotypu i fenotypu) i dostępności jej przejawów dla badacza, czego dokonał kanadyjski psycholog Donald Hebb:

1)    inteligencja A, czyli pewien wrodzony, podstawowy potencjał umysłowy, intelektualny organizmu, zdeterminowany przez genotyp, a określający górną granicę możliwości intelektualnych jednostki, niepoddający się obserwacji.

2)    inteligencja B, czyli możliwości rzeczywiście rozwinięte, zdeterminowane przez fenotyp; stanowi zdolności intelektualne przejawiające się na zewnątrz w zachowaniu, a więc poddające się obserwacji; aktualnie obserwowana sprawność umysłowa, która jest wytworem łącznego oddziaływania wyposażenia biologicznego jednostki (genotypu), czyli inteligencji A i środowiska, uczenia się i całej życiowej aktywności (Pietrasiński, 1978; Stre-lau, 2000; Nęcka, 1994).

Philip Vernon (1979) wprowadził jeszcze pojęcie inteligencji C, czyli wszystkich tych zachowań, które ujawniają się w badaniach testami inteligencji (operacjonistyczne rozumienie inteligencji - inteligencja jest tym, co mierzą testy).

Przy analizie powyższego schematu trzeba zwrócić uwagę, iż:

-inteligencja B pokrywa się z inteligencją A w stopniu, w jakim jednostce zapewniono optymalne warunki rozwoju jej wrodzonych uzdolnień;

-inteligencja C pokrywa się z inteligencją B w zależności od warunków pomiaru i aktualnego stanu psychofizycznego jednostki.

Wśród polskich klasyków psychologii S. Szuman określił inteligencję jako globalną sprawność myślenia, zależną od wrodzonych zadatków i od stopnia ich aktualizacji, tzn. od stopnia doświadczenia, wyszkolenia i rutyny w zakresie myślenia, czyli generalnie od tzw.

Zależności między inteligencją A, B i C

Źródło: E. Nęcka, Inteligencja i procesy poznawcze, Kraków 1994.

doświadczenia intelektualnego (O rozwoju języka i myślenia dziecka, 1968). Natomiast W. Witwicki określił inteligencję, bardzo prosto i krótko, jako zdolność do poprawnego rozumowania.

Próbując rozstrzygnąć kontrowersje dotyczące natury inteligencji, W. Szewczuk (1998), wyszedł z założenia, iż ludzkie działanie, niezależnie od tego, czego dotyczy, można sprowadzić w jego istocie do regulacji stosunków z otaczającym światem, stąd niewątpliwie musi stanowić ono zawsze mniej lub bardziej złożoną całość, którą można określić jako podstawowe sposoby psychicznego funkcjonowania jednostki. Wśród tych elementarnych właściwości (wedle kryterium treściowo-funkcjonalnego) można wyróżnić:

-    spostrzeganie - odbiór bezpośrednich informacji o rzeczywistości;

-myślenie - obróbka informacji poznawczych oparta na ujmowaniu stosunków funkcjonalnych i strukturalnych dostarczanych informacji;

-    uczenie się - zdobywanie wszelkiego rodzaju indywidualnego doświadczenia;

-    emocjonowanie się - indywidualne wartościowanie podmiotów, działań, także własnych;