DSCF0483

32

EMPATIA

Skutki międzyludzkie (interpersonalne)

Ostatnia koncepcja w obrębie prezentowanego modelu dotyczy skutków międzyludzkich, zdefiniowanych jako zachowania skierowane na obserwowanego, które wynikają z zaistniałego uprzednio kontaktu. Skutek, który, jak dotychczas, spotyka się z największym zainteresowaniem ze strony badaczy i teoretyków empatii, to zachowanie wspomagające. Przez długi czas uznawano, że zarówno poznawczy, jak i afektywny aspekt zjawiska empatii zwiększa prawdopodobieństwo zaoferowania pomocy obserwowanej osobie znajdującej się w potrzebie. Także zachowania agresywne były przez teoretyków łączone z procesami i dyspozycjami empatycznymi, z przewidywaniem, że empatia będzie skojarzona negatywnie z czynnościami agresywnymi. Wpływ empatii na zachowania, które mają miejsce w ramach stosunków społecznych - zagadnienie, które dopiero niedawno zaczęło wzbudzać zainteresowanie badaczy — także mieści się w tej kategorii. Jak pokazuje to rysunek ł., prezentowany model badawczy przedstawia skutki interpersonalne, jako wynikające najbardziej bezpośrednio z poznawczych i afektywnych skutków interpersonalnych i mniej bezpośrednio z procesów empatyeznych oraz warunków poprzedzających.

Zalety schematu badawczego

Posługiwanie się modelem przedstawionym na rysunku 1. umożliwia badanie dotychczasowych teoretycznych i empirycznych ujęć empatii w zupełnie innym świetle. Weźmy na przykład pod uwagę najwcześniejszych teoretyków, którzy skupiali uwagę na zjawisku współodczuwania. Smith, Spencer i McDougall byli zainteresowani dokładnie tym samym, interpersonalnym efektem końcowym: doświadczaniem analogicznych afektywnych skutków. Oznacza to, że wszyscy trzej definiowali współodczuwanie w kategoriach obserwatora, który dochodzi do podzielania afektów obserwowanego. Interesujący okazuje się fakt, że każdy z nich zaproponował inny proces, dzięki któremu taki efekt jest osiągany. Wrodzone „dopływy” McDougalla przywodzą na myśl procesy pozbawione aspektów poznawczych; Spencer najwyraźniej skupiał zainteresowanie na procesie uczenia się drogą prostych skojarzeń; natomiast podejście Smitha, zgodnie z którym współodczuwanie uzależnione jest od siły wyobraźni, w oczywisty sposób łączy się z najbardziej zaawansowanymi mechanizmami poznawczymi.

Także podejścia współczesne częściej faworyzują afektywne definicje empatii, ale w centrum ich zainteresowania znajduje się dokładne określenie różnicy pomiędzy poszczególnymi reakcjami afektywnymi, zwłaszcza jeżeli chodzi o implikacje związane z takimi zachowaniami, jak pomaganie (np.