DSCF0493

42

empatia

na temat istnienia takiego powiązania dość jasno: „Empatia jest mechanizmem wyjątkowo dobrze dostosowanym do przerzucenia mostu pomiędzy oddalonymi od siebie pojęciami egoizmu i altruizmu, ponieważ dzięki jej działaniu cudze niepowodzenie może zostać przekształcone we własną przykrość, którą z kolei najłatwiej można usunąć poprzez udzielenie pomocy” (s. 333). Analiza ta sugeruje zatem, że wyselekcjonowana pod wpływem nacisków ewolucyjnych reakcja empatyczna jest dzieleniem negatywnego afektu. Aby zrozumieć ewolucyjne podstawy „empatii poznawczej” - zdolności przyjmowania ról - konieczne jest zbadanie odrębnej tradycji, która z kolei pomija kwestie dotyczące altruizmu i koncentruje się na zagadnieniach związanych z rozwojem ludzkiej inteligencji.

Empatia jako odmiana inteligencji społecznej

Tak jak pytania dotyczące altruizmu zwróciły uwagę teoretyków ewolucji, podobnie zagadnienia związane z ludzką inteligencją, zwłaszcza pytanie o to, jakie konkretnie czynniki ewolucyjne doprowadziły do tak zaawansowanego jej rozwoju, znajdują się wciąż w centrum zainteresowania. W zasadzie nie istnieje obecnie żadne powszechnie akceptowane wyjaśnienie tego, że ludzie w tak dramatyczny sposób różnią się od pozostałych naczelnych, zarówno jeżeli chodzi o inteligencję, jak i o zaawansowany sposób posługiwania się narzędziami. Wielu naukowców, opierając się na tych różnicach, zgadza się, że czynnikiem środowiskowym, który przyczyniał się do rozwoju inteligencji, były zdobycze technologiczne (Wynn, 1988). Przyjęcie pozycji dwunożnej i w rezultacie uwolnienie rąk, a następnie możliwość wytwarzania i używania coraz bardziej skomplikowanych narzędzi przyniosły w konsekwencji korzyści związane z przystosowaniem do środowiska naturalnego. Bardziej inteligentnym jednostkom powodziło się coraz lepiej kosztem mniej inteligentnych, dzięki łatwości, z jaką wytwarzały narzędzia oraz wprowadzały innowacje (Oakley, 1959; Washburn, 1960). Późniejsze wersje takiego podejścia (Ibbias) kładły mniejszy nacisk na użytkowanie narzędzi jako takich, a koncentrowały się bardziej na doniosłości faktu zaistnienia „kultury” użytkowania narzędzi jako przyczyny rozwoju intelektualnego człowieka. W obydwu wypadkach jednak centralnym zagadnieniem pozostaje fakt, że wytwarzanie i użytkowanie technologii, razem ze zmianami kulturowymi powstającymi jako ich konsekwencje, są najważniejszymi czynnikami selektywnie działających warunków środowiskowych. Zgodnie z prezentowanymi poglądami, inteligencja została w dużym stopniu ukształtowana w środowisku, które premiowało zdolność do technologicznego rozwiązywania problemów.

Inna, jeszcze później sformułowana, teoria zakłada, że ewolucja inteligencji naczelnych dokonała się, przynajmniej w części, a być może głównie, ze