DSCN1752 (2)

100 Margines społeczny

nostck zdeklasowanych, nie mających okreś-lonego społecznego stamtu, z punktu widzenia produkcji materialnej i intelektualnej uważanych za zbędnych i za takich uważających się”. Dalej dodaje: „należą tu ci wszyscy, których zorganizowana społeczność traktuje jako darmozjadów i natrętów, których pomawia przynajmniej o uzasadnione ambicje lub niedołęstwo, a częstokroć różne zdrożności. jako to o tzw. kombinatom wo. wyłudzanie datków pod pozorem pożyczek, życie na pograniczu uczciwości i przestępczości - w każdym razie o pasożytowanie na organizmie społecznym”.

Pojęcie marginesu może być odnoszone do aspektu przestrzennego, społecznego i sfery znaczeń. W tym ostatnim przypadku jest to element procesów poznawczych, to wszystko, co sytuuje się poza obszarem zainteresowań badawczych. Margines jest tu kreowany przez podmiot

Marginalizacja rozumiana jest niekiedy jako brak partycypacji w instytucjach społecznych [Marginalization... 1993, s. 278]. Ustanowiony typ porządku społecznego jest przez znaczną część społeczeństwa nie tyle odrzucany, co raczej ignorowany. Sytuacja taka, zdaniem autorów wspomnianego artykułu, jest charakterystyczna dla współczesnej Polski. Marginalizacja stanowi element kultury ubóstwa. Zazwyczaj wiąże się ściśle z dewiacją - w jednych przypadkach dewiacja (np. nadużywanie alkoholu, narkotyków) staje się przyczyną marginalizacji, w innych przypadkach (np. sytuacja bezrobocia) odwrotnie - marginalizacja może stać się początkiem dewiacji.

„Człowiek marginesu” w klasycznej pracy Studies in Social Psychology During World War // [1949] określany jest jako osoba nie należąca do żadnej grupy, ale usytuowana „między” grupami.

Marginalność jest zawsze następstwem relacji jakiegoś elementu wobec otoczenia. Środowisko sytuuje dany element na peryferiach. Proces ten dotyczy zarówno jednostek, grup społecznych, jak i każdego elementu dowolnego systemu. Coś może się

w ogóle nie zmieniać, ale w następs^ zmiany cech otoczenia dochodzi dospadfe znaczenia tego elementu i jego mareiS cji. Możliwy jest także proces odwrotny Oznacza to wówczas przesunięcie „cej” trum” na „peryferie”. Marginalizacja oraz proces odwrotny stanowią wyraz przeksa* ceń w sferze wartościowania.

Zainteresowanie tym, co marginalne, de. rakterystyczne jest dla postmodernizmu Badanie tego, co się nie mieści w obrębi* danej kultury, stanowi drogę poznania za-sadniczych cech tej kultury. Zygmunt Ba> man [1994] ukazuje, w jaki sposób wzorce osobowe ludzi zepchniętych na margines -„spacerowicza", „włóczęgi", „turysty” i gracza” — odnoszą się do „normalnych" członków społeczeństwa ponowoczcsnego (AS.)

Zob. deprywacja, dewiacja, pauperyzacja, pod-klasa, porządek społeczny, postmodernizm.

Literatura:

Bauman Z.. 1994, Dwa szkice o moralności po-nowoczesnej. Instytut Kultury . Warszawa Czarnowski S-, 1989, Ludzie zbędni w sbeku przemocy |w:| M. Legiędź-Gałuszka. Car-tumski. Wiedza Powszechna Warszawa Marginalization versus Participation: The \M of Civil Society, 1993, aut.: K.W. Frieskt A. Latała M. Okłot, j. Sikorska -Polish So-ciological Revicw”. nr 4(104).

Studies in Social Psychology During II'orli War II: The American Soldier I and II, 1949, S.A. Stouflfer i in.. Princeton Univ. Press. Princeton, New York.

Margines społeczny, zob. marginalizacja

Mass media. zob. kultura masowa.

Masy. zob. problem skali, ruchy społeczne, tłum, więź społeczna.

Mentalność (łac. menialis - duchowy, wewnętrzny, odbywający się w myślach), specyficzny sposób myślenia i odnoszenia się do rzeczywistości społecznej przez jednostkę lub grupę. Janusz Reykowski [1990. s. 16] pojęcie to definiuje jako „system ogólnych zasad, którymi jednostka (zbiorowość) kieruje się przy przetwarzaniu in-