DSCN1845 (2)

Struktura społeczna 193

uzyskiwanych dochodów, pozycji społecznej. wykształcenia, stylu Życia, prestiżu itp. Główny problem badawczy to ustalenie stosunkowo jednoznacznych kryteriów wyodrębniania poszczególnych warstw oraz określenie wzajemnych relacji między nimi. W. Lloyd Warner i Paul Lunt w klasycznej monografii z serii „Yankee City” wyodrębnili sześć warstw społecznych (nazywanych zgodnie z tradycją socjologii amerykańskiej klasami - class): warstwę wyższą (upper), średnią (middle) i niższa (łctwer), a w obrębie każdej z nich wyróżnili jeszcze warstwy wyższą i niższą. We wszystkich tych podziałach pod uwagę bierze się nie tylko kryteria ekonomiczne (dochód), lecz także styl Życia - liczy się zarówno sposób uzyskiwania pieniędzy, jak i styl ich wydawania.

Kingsley Davis i Wilbert Moore [1976] S ramach tzw. funkcjonalnej teorii stratyfikacji starają się wyjaśnić konieczność występowania nierówności w dostępie do różnych pożądanych dóbr w każdym społeczeństwie. Istnienie nierówności jest czynnikiem motywującym jednostki do zajmowania tych pozycji społecznych, które są szczególnie ważne, a zarazem wymagają dużego trudu, przygotowania lub specjalnych umiejętności. Aby znaleźli się chętni do zajmowania tych pozycji, społeczeństwo musi ustanowić specjalne gratyfikacje, będące swoistą rekompensatą za podjęty wysiłek. Są nimi nie tylko korzyści materialne, lecz także prestiż społeczny. Nierówności społeczne pełnią więc — w tym ujęciu — pozytywne funkcje. Zapewniają dobór kompetentnych i właściwie przygotowanych osób do zajmowania najważniejszych pożyli społecznych. Krytykę tej koncepcji przedstawił Mclvin Tumin [1976].

Neil J Smelscr [1976, s. 331-332] wska-aje dwa typy problemów związanych z za-C*dnicniem stratyfikacji: I) na ile podstawą hierarchizacji jednostek są cechy przypisane. 2) w jakim stopniu cechy przypisane osób decydują o ich pozycji społecznej, fcwien stopień przypisania występuje w kaz-dym społeczeństwie, gdyż dziecko przejmuje początkowo status rodziców. W społeczeństwach o dominującym nastawieniu egalitarnym dużą wagę przywiązuje się do niezależności zajmowanej pozycji społecznej od cech przypisanych — nacisk położony jest na osiąganie pozycji własnym wysiłkiem i pracą. W praktyce jednak związek miedzy pozycją a cechami przypisanymi jest zwykle silniejszy, niż się sądzi. Uniezależnienie zajmowanej pozycji społecznej od cech przypisanych świadczy o stopniu „otwartości” danego systemu społecznego, a zarazem o występującej ruchliwości społecznej. (A.S.)

Zob. klasy społeczne, koncepcja dekompozycji, ruchliwość społeczna, warstwa społeczna.

Literatura:

Davis K., Moore W.. 1976, O niektórych zasadach uwarstwienia [w:] Elementy teorii socjologicznych, Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, wybór W. Derezyński. A. Jasińska-Kania, J. Szacki. PWN. Warszawa. Goodman N.. 1997. Wstęp do socjologii. Zysk i S-ka, Poznań.

Smelscr N.J.,1976. Przyczynek do teorii modernizacji [w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały cło dziejów współczesnej socjologii zachodniej, wybór W. Derezyński. A- Jasirt-ska-Kania. .1. Szacki. PWN. Warszawa.

Tumin M.M.. 1976, O niektórych zasadach uwarstwienia: analiza krytyczna (w:J Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej. wybór W. Derezyński. A. lasińska-Kania J. Szacki. PWN. Warszawa

Struktura społeczna, układ różnorodnych elementów oraz procesów i relacji wy stępujących między nimi. Elementami tymi są najczęściej zbiorowości społeczne, grupy, społeczności lokalne, instytucje, role społeczne itp. Jan Szczepański [1970, s. 274] strukturę rozumie jako „budowę”: „oznacza ona taki sposób ułożenia elementów składowych, aby mogły one wykonywać swoje funkcje uzupełniając się i harmonizując, tak aby grupa jako całość mogła się utrzymać i rozwijać”. W pracach socjologów polskich