DSCN2384

35

Model Milicji Obywatelskiej realizowani/ w latach 1944-1990

kret o MO - z 20 lipca 1954 r.³⁷, utrzymujący jej status, jako formacji stanowiącej część służby bezpieczeństwa publicznego. Ponieważ zawierał on również rozbudowaną pragmatykę służbową, która nie uległa takiemu przewartościowaniu, dokonano z nim swoistej manipulacji prawnej. Dekret z 20 lipca 1954 r., ustalający miejsce milicji w systemie organów państwa, pozbawiono tych ustrojowych zapisów, a tak okrojona część otrzymała tytuł O służbie w Milicji Obywatelskiej, stanowiąc odtąd wyłącznie pragmatykę służbową. Nowe miejsce formacji w aparacie państwowym zostało natomiast zdefiniowane w dekrecie z 21 grudnia 1955 r., O organizacji i zakresie działania Milicji Obywatelskiej^M. Sankcjonował on podporządkowanie formacji ministrowi Spraw Wewnętrznych (art. 2), a także upoważniał prezydia rad narodowych do sprawowania nad nią nadzoru i kontroli (art. 10).

Model organizacyjny aparatu policyjnego ukształtowany w grudniu 1954 r., okazał się nietrwały. Jednym z wielu społecznych oczekiwań objawianych od poznańskiego czerwca 1956 r., była bowiem likwidacja aparatu bezpieczeństwa publicznego, jako synonimu nieprawości wiązanych z tzw. polskim stalinizmem. Nowe kierownictwo polityczne państwa ukształtowane w październiku 1956 n, aby uwiarygodnić nadzieje z nim związane, nie mogło więc nie podjąć jednego z najbardziej wrażliwych i społecznie nośnych problemów. Pole manewru było jednak ograniczone, bowiem istota państwa wykluczała likwidację policji politycznej. Pozostawało więc podjęcie takich działań by opinia społeczna otrzymała satysfakcję w postaci degradacji aparatu bezpieczeństwa, on sam zatracił poczucie ogniwa wybranego, nadrzędnego wobec innych organów, a w tym szczególnie aparatu partyjnego, ale by zachował przy tym wszystkim zdolność do efektywnego działania. Te pozornie wykluczające się cele zostały zręcznie zrealizowane, bardzo lakoniczną ustawą z.13 listopada - zamkniętą w 4 artykułach³⁹. Stanowiły one o zniesieniu Komitetu ds. Bezpieczeństwa Państwa, przekazaniu jego kompetencji ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz przeniesieniu z urzędu funkcjonariuszy Komitetu do pracy w MSW*⁰.

Zauważona zręczność ustawy wynikała głównie z formalnego zniesienia aparatu bezpieczeństwa publicznego, co jak zaznaczano, było jednym z istotniejszych społecznych oczekiwań. Wiarygodność tej decyzji była wzmocniona zatrzymaniem kilku prominentnych funkcjonariuszy tego aparatu oraz wytoczeniem im procesu⁴¹, To wszystko mogło sprawiać wrażenie, że wszechwładza aparatu bezpieczeństwa znalazła swój finał. W cieniu tych spektakularnych decyzji, następował jednak proces przekształcania aparatu bezpieczeństwa publicznego w nową formację - Służbę Bezpieczeństwa (SB). Rozumiejąc nastro-

» Dz. U. 1953, Nr 34, po*. 143.

■ Dz. U. 1955, Nr 46, po*. 311.

» Dz. U. 1956, Nr 54, po*. 241.

* Sżcrzej o okolicznościach przyjęcia ustawy, P, Majer, Milicja Obywalrlsta 1944-1957..., n, 416-422.

⁴¹ Zakończył się on 11 listopada 1957 r. Trzej oskarżeni - Roman Romko wski, Józet Różański ■ Anatol Fcjgln, zostali uznani winnymi zarzucanych im czynów i skazani na kary od 12 do 15 lal pozbawienia wolności.