DSCN2380

31

Model Milicji Obywatelskiej realizowany w latach 1944-1990

stała się tym samym formacją podporządkowaną aparatowi bezpieczeństwa publicznego, co czyniło z niej organ zupełnie inny od zapowiadanego. Determinowało to też jej organizację wewnętrzną. Nowa podległość wykluczała bowiem zdecentralizowany system organizacyjny formacji, wprowadzając w zamian charakterystyczną dla organizacji zmilitaryzowanych strukturę hierarchiczną, z Komendą Główną MO na wierzchołku owej piramidy. Podobną szybką ewolucję przeszedł aparat bezpieczeństwa publicznego. Jego pierwsze struktury terenowe, w postaci wydziałów bezpieczeństwa przy prezydiach wojewódzkich rad narodowych, we wrześniu 1944 r. zmieniły formułę na urzędy bezpieczeństwa publicznego - szczebla wojewódzkiego i powiatowego, podporządkowane hierarchicznie resortowi bezpieczeństwa publicznego. Należy przy tym zaznaczyć, że o ile skorygowana pozycja ustrojowa milicji -i ona sama, została zalegalizowana dekretem PKWN z 7 października 1944 r., to aparat bezpieczeństwa - niezależnie o formuły, powstał i działał bez jakiejkolwiek, stosownej podstawy prawnej. Jego struktura oraz zadania były wyznaczane wyłącznie wewnętrznymi decyzjami - rangi zarządzenia bądź rozkazu, ocechowanymi z reguły jako tajne.

W 1945 r. aparat bezpieczeństwa publicznego i milicja liczyły około 80 tys. funkcjonariuszy¹⁹. Mimo, iż w stosunku do okresu II Rzeczypospolitej, oznaczało to powiększenie sił policyjnych o ponad 150%^so, uprawnienia policyjne otrzymały wówczas kolejne struktury. 24 maja 1945 r. Rada Ministrów zdecydowała o utworzeniu Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, który 22 sierpnia 1945 r. został przekazany w gestię ministra Bezpieczeństwa Publicznego²¹. 13 września 1945 r. naczelny dowódca Wojska Polskiego wydał rozkaz nr 0245. dotyczący utworzenia Wojsk Ochrony Pogranicza, które 1 listopada tego roku zaczęły przejmować kolejne odcinki graniczne²².16 listopada 1945 r. dekretem KRN została powołana, Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym - specyficzny organ centralny, wyposażony zarówno w funkcje orzekające jak i śledcze²³. 21 lutego 1946 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę, nakazującą ministrowi Bezpieczeństwa Publicznego zorganizowanie Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej, która w niespełna dwa lata pozy-

¹⁹ Biuro Ewidencji i Archiwum Urzędu Ochrony Państwa (BEiA UOP), Informator o stanie zatrudnienia w SB i MO; 1945-1953, 1954-1969. Warszawa 1971; lokalizacja umiejscowienia źródła zgodna ze stanem, z którego korzystał autor. Obecnie Informator znajduje się w zasobach Instytutu Pamięci Narodowej.

■ Policja Pańatwowa w II Rzeczypospolitej liczyta w 1938 r. ponad 30 tys. funkcjonariuszy; w Siad za A. Mi stuk. Policja Państwowa 1919-1939, Warszawa 1996, s. 77-78.

>' Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego był formowany przez ministra Obrony Narodowej. Jego podstawę stanowiły Wojska Wewnętrzne, których budowa została zapoczątkowana 4 sierpnia 1944 r„ wraz z przekazaniem Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego, do dyspozycji Resortu Bezpieczeństwa Publicznego. W chwili przekazania KBW ministrowi Bezpieczeństwa Publicznego, formacja ta dysponowała 32 018 etatami: szerzej M Jaworski, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego 1945-1965. Warszawa 1984 » Stan etatowy taj formacji wynosił 25 827 żołnierzy; szerzej H. Dominiczak, Zarushislo-ni Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1965, Warszawa 1985. i> Dz U. 1945, Nr 53, por.. 302.