DSCF6491

170 Andrzej Chojnowski

swego. Wedle relacji Moraczewskiej, Sławek „po dwugodzinnej rozmowie zamyślił się głęboko i powiedział: «ha, jeżeli panie istotnie tak głęboko odczuwacie i wierzycie w konieczność etyki w życiu publicznym — musimy ustąpić»”¹.

Powodem napięć stały się też centralizacyjne dążenia kierownictwa BBWR, oczekującego od autonomicznych i dotąd prorządowych organizacji społecznych bezwzględnego podporządkowania się nadsyłanym instrukcjom, narzucającego też swoje decyzje w sprawach personalnych. Presja taka wywoływała oczywiście protesty zainteresowanych² i przyczyniła się do wzrostu nastrojów krytycyzmu pod adresem Bloku. „BBWR nie waży na szali życia tutejszego dodatnio — pisała z Częstochowy jedna z działaczek ZPOK — Właściwie prezydium Bloku zeszło do roli jakiegoś biura pośrednictwa pracy — radzi się nad podaniami, zgłoszeniami z prośbą o poparcie — żadnych poważniejszych spraw, żadnej wytycznej pracy. Czuje się, że ludzie kierujący tu pracą BBWR, to ludzie nowi — nie rozumieją, nie wyczuwają sami nic — mogą się tylko kierować tym, co otrzymują z góry czarno na białym — bo nie ma w nich samych idei, której mają służyć”³. Doszło nawet do tego, iż na jednym z posiedzeń Zarządu Głównego senator Hanna Hubicka deklarowała publicznie, że „zawiodła się na BB. O ile u góry są ludzie mądrzy i dzielni, to na prowincji przeważa element małowartościowy, dzięki czemu BB ma na prowincji małe wpływy”⁴. W podobnym duchu sformułowany był pochodzący z tego samego okresu list Moraczewskiej do Walerego Sławka: „Pomimo pozorów coraz gorzej dzieje się w naszym obozie. Informacje i raporty przywożone z terenu przez kierowników BB bardzo często mijają się z prawdą. Blok traci z dnia na dzień zaufanie, wiarę, szacunek [...] Panie Prezesie! Wszystko co uczciwe i prawe, nieprzekupne i samodzielne zaczyna uciekać z naszego obozu i ucieka dlatego, że: 1. nie może żyć dłużej w atmosferze nieprawości 2. nie znajduje oparcia w czynnikach kierowniczych, w radach wojewódzkich i powiatowych BBWR”⁵.

Okazji do niezadowolenia dostarczał rozwój wydarzeń w sferze ustawodawczej. Zaniepokojenie ZPOK budziło m.in. zahamowanie prac _nad ustawą o prawie małżeńskim⁶. W czerwcu 1933 r. cztery posłanki ZPOK (Bałłabanówna, Marczyńska,, Moraczewska i Waśniewska) nie wzięły udziału w głosowaniu nad projektem ustawy emerytalnej, co stanowiło złamanie dyscypliny klubowej, toteż „Sławek, Car, Podoski wściekli się ze złości”⁷.

Większego jeszcze rozgłosu nabrało stanowisko ZPOK wobec projektu ustawy o ubezpieczeniach społecznych oraz nowelizacji ustaw o czasie pracy i urlopach⁸. Owe zamierzenia ustawodawcze, charakterystyczne dla podejścia ekipy „pułkowników” do problemów kryzysu gospodarczego i bezrobocia, wywołały wewnątrz obozu rządzącego poważne kontrowersje, przy czym inspiratorem opozycji przeciwko projektom rządowym był Jędrzej Moraczewski, ówczesny prezes Centralnego Wydziału Zawodowego Związku Związków Zawodowych. Najprawdopodobniej to właśnie wpływ Moraczewskiego zaważył na radykalizacji stanowiska ZPOK. W dniu 7 marca 1933 r. posłanka Eugenia Waśniewska zrzekła się JE w ramach protestu przeciwko planowanej nowelizacji — funkcji referenta Komisji Ochrony Pracy na plenarnym posiedzeniu Sejmu⁹. Natomiast podczas debaty generalnej 16 marca 1933 r. większość posłanek ZPOK opuściła przed głosowaniem salę obrad¹⁰.

Wiosną i latem 1933 r. w decydującą fazę wkroczyły również prace nad projektem nowej konstytucji. Poglądy Sławka w sprawach ustrojowych uległy w tym czasie krystalizacji, toteż między kwietniem a czerwcem tego roku kierowany przez prezesa BBWR kilkuosobowy zespół redakcyjny opracował tekst rozdziału wstępnego ustawy, w tym zasady utworzenia i funkcjonowania tzw. Legionu Zasłużonych. W sierpniu 1933

r,    prezydium BBWR zatwierdziło główne zasady projektu, a Sławek dokonał ich publicznej prezentacji w trakcie dorocznego zjazdu Związku Legionistów, Ltym razem zamierzenia przywódców obozu spotkały się z krytycznym przyjęciem ze strony części ZPOK. „Jeżeli — mówiła Moraczewska — istotnie nie idzie o stworzenie „mafii politycznej”,

1

   Tamże, list do H. Kozickiej z 14 XII 1931.

2

   Por. list B. Czarneckiej do Z. Moraczewskiej z 25 IV 1932, BN, Moraczewscy 138.

3

   Tamże, list Z. Mańkowskiej do Z. Moraczewskiej z 15 X 1931.

4

   Tamże, Moraczewscy 80, protokół z posiedzenia ZG ZPOK z 13 IV 1932.

5

   Tamże, Moraczewscy 137, list z 19 III 1932.

6

J Wisłocki, Konkordat polski z 1925 r. Zagadnienia polityczno-prawne, Poznań 1977,

s. ,112; „Mówiłam z Jędrzejewiczem i z BB — powiedzieli, że rząd tej ustawy nie podejmie — a BB nie rozpocznie wojny z duchowieństwem, tak niebezpiecznej w tej chwili. Więc co? Zostaniemy same? Czy poddamy się fanatycznej ciemnocie klerykalnej?” BN, akc. 7626/lX, list Z. Moraczewskiej do H. Kozickiej z 21 XII 1931.

7

   Tamże, list Z. Moraczewskiej do H. Kozickiej z 5 VI 1932.

8

   S. Ajzner, Związek Związków Zawodowych 1931-1939, Warszawa 1979, s. 134 i n.

9

   Tamże, s, 152.

10

   Tamże, s, 159.