DSCN6067 (Kopiowanie)

^—______ 55

Ewolucja

osiągały dużych rozmiarów: najmniejsze były wielkości wróbla, największe zaś wielkości sokola. Zyly w siadach, żywiły się prawdopodobnie rybami i owadami. Natomiast prawdziwym latającym olbrzymem byłpteranodon (ryc. 2-24) o rozpiętości skrzydeł do 8 m. polujący na ryby na wielkich przestrzeniach otwartych oceanów. Wszystkie płcrozaury oprócz przekształcenia przednich kończyn w skrzydła posiadały pneumatyczne (puste) kości, co zmniejszało ciężar ich szkieletu, zaś budowa ich kończyn tylnych sugeruje, że podczas snu musiały wisieć głową w dół. jak dzisiejsze nietoperze. Należy podkreślić, że płcrozaury nic były przodkami ptaków, lecz wyspecjalizowaną grupą gadów, która całkowicie wyginęła pod koniec okresu kredowego.

W jurajskich wodach słodkich fitozaury zostały wyparte przez krokodyle. Jura to okres szybkiej ewolucji dinozaurów. W bagnach i rozlewiskach, chronione przed drapieżnikami i wspomagane silą wyporu wody, rozwinęły się roślinożerne olbrzymy. Brontozaur (Brontosaurus) dochodził do 20 m długości (ryc. 2-25). Miał olbrzymi tułów, długi ogon i długą szyję, zwieńczoną małą głową o maleńkim mózgu - drugi „mózg" mieścił się u nasady ogona. Podobny do niego, lecz o szczuplejszej szyi Diplodocus dorastał do długości 30 m. Największy - Brachiosaurus - osiągał jeszcze większe rozmiary i ciężar do 50 ton (ryc. 2-26). Żył on w głębokich bagnach i żerował całkowicie zanurzony, wystawiając głowę ponad powierzchnię wody jedynie dla zaczerpnięcia powietrza - sięgał wówczas bez wysiłku na wysokość trzeciego piętra współczesnego budynku. Jaszczury te wychodziły na ląd jedynie dla złożenia jaj.

Roślinożerny Stegosaunts (długości 4-10 m) poruszał się po lądzie i jako zabezpieczenie przed drapieżnikami posiadał na grzbiecie dwa rzędy grubych, ustawionych pionowo i zaostrzonych płyt kostnych oraz dwie pary ostrych kolców na ogonie. Spośród dinozaurów Omitsischia (o ptasiej miednicy) należy wspomnieć o dinozaurach rogatych. Ich obronę stanowiły rogi na głowie: pojedynczy róg na nosie (u gadów rodzaju Monoclonius), trzy rogi (Triceratops), a nawet sześć jak u kredowego Styracosaurusa. Drugą cechą ich budowy był kostny kołnierz z tyłu głowy, osłaniający szyję.

11 ttuiemtm Tyhtaunaem. nad wodą unoszą «ę PuranoJuny o rozpiętości skrzydeł do 8 m |H>