DSCN6155 (Kopiowanie)

Biologia ' repetytorium dla kandydatów na akademie

Poprzez błony i połączenia międzykomórkowe cyloszkiclel komórki kontaktuje się z innymi komótkamj i ze środowiskiem, reagując na uzyskiwane informacje. Zmiany struktury cytoszkieletu mogą powodowy nie tylko zmiany kształtu komórek (np. ich skurcz), ale także zmianę liczby receptorów w błon* komórkowej (a zatem zdolność komórki do reagowania na bodźce z otoczenia). Dawniej clcmcu*

Na powierzchni komórek występują często narządy ruchu: wici lub rzęski. Wici są zazwyczaj długie i pojedyncze, rzęski są krótkie i zwykle dość liczne. Składają się z trzonu, pokrytego błotu komórkową; rdzeń trzonu zbudowany jest z dziewięciu par mikrotubul. otaczających dwie mikrotubtde w środku (układ 9+2). Mikrotubulc w rzęskach i wiciach połączone są białkiemdyneiną. które umożliwią ruch tych organcli. U podstawy każdej rzęski i wici znajduje się ciałko podstawowe, zbudowane podobnie do centrioli: z dziewięciu trójek mikrotubul ułożonych cylindrycznie (zapis: 9x3). Prawdopodobnie ciałko podstawowe pełni funkcję struktury tworzącej rzęskę łub wić; dziś jednak wiemy, że nowe cząsteczki tubuliny przyłączają się do wierzchołków mikrotubul, a nie do ich podstawy.

Mianem twórów wmlazmatscznych określa się struktury, które w komórce pojawiają się jedynie podczas jej podziałów. Należą tu np. włókienka wrzeciona kanokinetycznego. które - skracając śię-przyciągająchromatydy ku biegunom dzielącej się komórki.

Twory deutnpla/matsczne (deutoplazma) są to substancje zapasowe magazynowane precz komórkę, takie jak np. krople lipidów, ziarna glikogenu (w komórkach zwierzęcych) czy skrobi (w roślinnych).

Barwniki zawarte w cytoplazmie W organizmach zwierzęcych pospolitym barwnikiem jest mclanina (u człowieka decyduje o karnacji I skóry).

Na powierzchni komórek cytoplazma wytwarza czasem struktury, ułatwiające kontakt ze środowiskiem- Strukturami takimi są np. mikrokosmki - różnej długości i grubości wypustki cytoplazmatyczne. umożliwiające np. otoczenie danego tworu i jego fagocytozę. Wypustki o równej wysokości i grubości, ułożone równolegle tworzą tzw. rąbek szczoteczkowy obecny np. w kosmitach | jelita. Ma on za zadanie zwiększenie powierzchni komórek, a tym samym - ułatwienie wchłaniania strawionych substancji.

Dla wzajemnych połączeń pomiędzy sobą komórki wytwarzają szereg różnych struktur. Niektóre z nich, jak np. desmosonw (ryc. 4-3) mają charakter bardzo trwały i wytrzymują oddziaływanie znacznych sił rozrywających.

■lądrn komórkowe. Poza nielicznymi wyjątkami (np. erytrocytami), wszystkie komórki eukariotyczne posiadają jądra komótkow e. Niektóre duże komórki (np. włókna mięśni szkieletowych) zawierają wiele jąder, Przeważnie jednak komórka obserwowana pod mikroskopem zawiera jedno jądro.

Jądro komórkowe (gr. karyoir, łac. nucleus) jest dużą strukturą, przeciętnie o średnicy 5-10 pm-

W komórkach roślinnych najczęściej usytuowane jest poza centrum. (Oczywiście, jak zawsze w przyrodzie istnieją odstępstwa od tej reguły). Jądro komórkowe ma kształt przeważnie zbliżony do

kuli. W komórkach płaskich bądź wydłużonych staje się wrzecionowate. Objętość jąder jest przeważnie jednakowa, choć istnieją pewne różnice. Komórki bardzo małe (limfocyty człowieka) mająjądw o połowę mniejsze od przeciętnych. Komórki nerwowe posiadająjądro kilka do kilkudziesięciu razy większe od przeciętnej. Wielkość jądra komórkowego zmienia się poza tym wraz ze stanem czynnościowym komórki (zwiększa się ona w momencie nasilenia procesów transkrypcji). Najmniejsze z opisanych dotychczas jąder miało średnicę 0,5 pin, największe - 600 pm.

W komórce niezabarwionej jądro nie jest widoczne (dlatego nie wiedziano o nim do czas*¹ odkrycia go przez Browna w 1931 roku). Po wprowadzeniu metod barwienia komórek stwierdzono. ż° jądro komórkowe barwi się barwnikami mającymi odczyn zasadowy - z czego wywnioskowano.« •obstanie zawarte w jądrze mają charakter kwasowy. Późniejsze badania w pełni potwierdziły domniemanie, ponieważ i jąder wyizolowano kwasy nukleinowe.