DSCN6155 (Kopiowanie)

138

Biologią • repetytorium dla kamlydulów na akademie

Poprzez błony i połączenia międzykomórkowe cyloszkielei komórki kontaktuje się z innymi komórką i ze środowiskiem, reagując na uzyskiwane informacje. Zmiany struktury cytoszkieletu mogą powody nic tylko zmiany kształtu komórek (np. ich skurcz), ale także zmianę liczby receptorów w błonic komórkowej (a zatem zdolność komórki do reagowania na bodźce z otoczenia). Dawniej elementy cytoszkieletu określano mianem tworów mctaplazmiitvcznvch.

Na powierzchni komórek występują często narządy ruchu: wici lub rzęski. Wici są zazwyczaj długie i pojedyncze, rzęski są krótkie i zwykle dość liczne. Składają się z trzonu, pokrytego Woną komórkową; rdzeń trzonu zbudowany jest z dziewięciu par mikrotubul, otaczających dwie mikrolubnk w środku (układ 9+2). Mikrotubule w rzęskach i wiciach połączone są białkicmdynciną, które umożliwia nich tych organcli. U podstawy każdej rzęski i wici znajduje się ciałko podstawowe, zbudowane podobnie do centrioli: z dziewięciu trójek mikrotubul ułożonych cylindrycznie (zapis: 9x3). Prawdopodobnie ciałko podstawowe pełni funkcję struktury tworzącej rzęskę lub wić; dziś jednak wiemy, że nowe cząsteczki tubuliny przyłączają się do wierzchołków mikrotubul, a nie do ich podstawy

Mianem tworów »Mpia7matvrznvrh określa się struktury, które w komórce pojawiają sięjedynic podczas jej podziałów. Należą tu np. wlókienka wrzeciona kariokinełycznego. które - skracając się-przyciągająchromatydy ku biegunom dzielącej się komórki.

Twory dcutonlazmatyczne tdcnioplnzma) są to substancje zapasowe magazynowane przez komórkę, takie jak np. krople lipidów, ziarna glikogenu (w komórkach zwierzęcych) czy skrobi (w roślinnych).

Barwniki zawarte w cytoplazmic określane są często iakotwory tiaraplazmatyczne (pąraplazma) W organizmach zwierzęcych pospolitym barwnikiem jest melanina (u człowieka decyduje o karnacji skóry).

Na powierzchni komórek cytoplazma wytwarza czasem struktury, ułatwiające kontakt ze środowiskiem. Strukturami takimi są np. mikrokosmki - różnej długości i grubości wypustki cytoplazmatyczne, umożliwiające np. otoczenie danego tworu i jego fagocytozę. Wypustki o równej wysokości i grubości. ułożone równolegle tworzą tzw. rąbek szczoteczkowy obecny np. w kosmitach jelita. Ma on za zadanie zwiększenie powierzchni komórek, a tym samym - ułatwienie wchłaniania strawionych substancji.

Dla wzajemnych połączeń pomiędzy sobą komórki wytwarzają szereg różnych struktur. Niektóre z nich. jak np. dcsmosonw (ryc. 4-3) mają charakter bardzo trwały i wytrzymują oddziaływanie znacznych sił rozrywających.

.lądrn komórkowe. Poza nielicznymi wyjątkami (np. erytrocytami), wszystkie komórki eukariotyczne posiadająjądra komórkowe. Niektóre duże komórki (np. włókna mięśni szkieletowych) zawierają wiek jąder. Przeważnie jednak komórka obserwowana pod mikroskopem zawiera jedno jądro.

Jądro komórkowe (gr. karyon; lac. nucleus) jest dużą strukturą, przeciętnie o średnicy 5-10 jiia W komórkach roślinnych najczęściej usytuowane jest poza centrum. (Oczywiście, jak zawsze w przyrodzie istnieją odstępstwa od lej reguły). Jądro komórkowe ma kształt przeważnie zbliżony A' kuli. W komórkach płaskich bądź wydłużonych staje się wrzecionowate. Objętość jąderjest przeważnie I jednakowa, choć istnieją pewne różnice. Komórki bardzo małe (limfocyty człowieka) mają ją*¹’ o połowę mniejsze od przeciętnych. Komórki nerwowe posiadająjądro kilka do kilkudziesięciu raz) większe od przeciętnej. Wielkość jądra komórkowego zmienia się poza tym wraz ze stanca¹ czynnościowym komórki (zwiększa się ona w momencie nasilenia procesów transkrypcji). Ńajmniejs* z opisanych dotychczas jąder miało śrcdnicę0,5 pm, największe 600 pm.

W komórce niczabarwioncj jądro nic jest widoczne (dlatego nie wiedziano o nim do czas*¹ oAiycta go przez Browna w 1931 roku). Po wprowadzeniu metod barwienia komórek stwierdzono. * jądro komórkowe barwi się barwnikami mającymi odczyn zasadowy z czego wywnioskowano.* substancje zawarte w jądrze mają charakter kwasowy. Późniejsze budania w pchli potwierdził)^1,1 domniemanie, ponieważ z ndcr wyizolowano kwasy nukleinowe._