DSCN6153 (Kopiowanie)

Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medycn. 1

oierwnhJ    •. ^ankaCh f^la"y komórkowe są bardzo skomplikowane: wyróżnia się tu kia®

' F"⁰^ które podczas wzrostu komórki nakładają się warstwami jedna na Hlp    M wbudowane mogą być w ścianę komórkową inne substancje, co zmienia

właściwości ściany i decyduje nieraz o funkcji komórki. Odkładanie siełiyniny pomiędzy mikrofibrylami celulozy powoduje drewnienie i usztywnienie ścian (np. w komórkach martwych). Obecność substancji tłuszczowych w ścianach komórkowych zapewnia dobrą izolację - na przykład kutyna i wosk na powierzchni skóiki twoizą nierozpuszczalną warstewkę, chroniącą przed utratą wody. U wielu grzybów, np. u drożdży, ściany komórkowe zbudowane są zchitvnv (polimeru glukozaminy). Ściana trzeciorzędowa w niektórych tkankach zbudowana jest z ksylanu zamiast celulozy.

Oczywiście ściany nie mogą mieć budowy ciągłej - muszą istnieć w nich otworki, przez które komórki mogłyby komunikować się ze sobą. Przez otworki te (tzw. pory) przenikają pasma cytoplazmy zwancplazmodcsmami-

Plasttdy spotyka się w większości komórek roślinnych - nie występują one u bakterii, śluzowców, grzybów i niektórych glonów. Cechą charakterystyczną plastydów jest obecność w nich barwników takich jak chlorofil i karotenowce oraz zdolność do syntezy i skumulowania substancji zapasowych: skrobi, tłuszczów i białek. Plastydy zawierają barwniki i nazywane są czasem chromatoforami. Plastydy można usystematyzować w trzech grupach:

I phmmatófory aktywne w procesach fotosyntezy - zawierają chlorofil i karotenowce, a niekiedy inne dodatkowe barwniki (np. fikoerytrynę); należą do nich zielone chloroplasty i barwne chromatofory niektórych glonów;

2_ -hmmatnforu nieaktywne w procesie fotosyntezy zwane są chromoplastami, zawierają najczęściej karoten i ksantofil, nadają zabarwienie kwiatom i owocom (np. pomidorów), a także liściom w jesieni;

I hpyharwne czyli leukonlasty (gr. leukos - biały); mają one kształt pałeczkowaty bądź kulisty i uczestniczą w produkcji i magazynowaniu materiałów zapasowych (węglowodanów, tłuszczów i białek). Leukoplasty zawierające ziarna skrobi nazywa się czasem amyloplastami (gr. amylum -skrobia).

Najczęściej spotykanymi i mającymi największe znaczenie biologiczne plastydami są chloroplasty. Wytwarzają one w procesie fotosyntezy większość energii chemicznie użytkowanej przez wszystkie żywe organizmy, a także wytwarzają niezbędny dla życia zwierząt tlen. Obrazowo można by nazwać chloroplasty „pułapką na Słońce” - albowiem wyłapują energię świetlną docierającą do Ziemi od gwiazdy naszego układu i magazynują tę energię w postaci wiązań chemicznych w związkach organicznych.

Chloroplasty mają - w zależności od komórki i od gatunku rośliny - różny kształt i różną wielkość, natomiast zawsze otoczone są podwójną błoną lipidowo-białkową, zwaną otoczka chloroplastu. U roślin wyższych chloroplasty są najczęściej kształtu kulistego, jajowatego bądź dyskowatego, a ich przeciętna średnica wynosi od 4 do 6 pm. W jednej komórce jest ich 20 do 40. najczęściej równomiernie zawieszonych w cytoplazmie.

Wewnętrzna błona chloroplastów wpułda się do wnętrza organeli, tworząc system blaszkowatych. równolegle ułożonych wypustek zwanych lamellami bądź tylakoidami. W pewnych miejscach tylakoidy rozszerzają się i nakładają jeden na drugi (jak np. stos nałożonych talerzy), tworząc struktury zwane granami. W granach zlokalizowany jest chlorofil. Wnętrze chloroplastu pomiędzy tylakoidami wypełnia roztwór białek i elektrolitów zwanvstroma(rvc. 4-15,4-4).

Ł-tmrPHtm albo centrum komórkowe (cytocentrum, organizator mikrotubul) nie występuj* w komórkach roślin okrytonasiennych ani bardziej zaawansowanych nagonasicnnych. Wbw* nazwie centrum komórkowe nie zawsze znajduje się w geometrycznym środku komórki. W ceturosomk^-prawic wszystkich komórek zwierzęcych znajdują się dwieccntriole. ułożone do siebie prostopadle (ryc. 4-3), Każda z nich ma postać walca o wysokości I pm i średnicy 0,4 pm. a zbudowana