DSCN6157 (Kopiowanie)

Wjąderku obserwowanym w mikroskopie elektronowym wyróżnić możemy dwie części; bezpostaciowa (amorficzna! i czeki ziarnista (ziarenka układają się w długie wstęgi, nazi^ nukleolonema). Jąderko jest miejscem powstawania rybosomów. Wspomniane powyżej ziarenk to właśnie podjednostki rybosomów, które z kolei z obrębu nukleolonemy wędrują następnie^ cytoplazmy komórek.

W czasie podziału komórki jąderko zanika - rozpad jego może zachodzić również pod wpty*.^ szeregu czynników, np. trucizn, promieniowania ultrafioletowego i rentgenowskiego itp. Odlworzeą jąderka odbywa się na matrycy łańcucha DNA, zwanego organizatorem iaderkowym. Łańcucht^ podczas całego okresu międzypodziałowego pozostaje w obszarze jąderka. a podczas podziali* zostaje włączony w obręb chromosomów par: 13, 14, 13, 21, 22. Jąderkowy DNA jest glćnn* satelitarny choć w strukturze tej występują także kodony dla rRNA i tRNA.

Jądro komórkowe jest złożoną strukturąo przynajmniej trojakiej funkcji:

|. zawiera informacje genetyczna (czyli informację o budowie wszystkich białek, jakie kont&fe jest w stanie wytworzyć) zakodowaną w DNA;

2.    steruje biosynteza białek:

3.    przekazuje informacje genetyczna komórkom potomnym w procesach podziałów.

W komórkach organizmów Procaryota te same funkcje spełnia nukłeoid.

43. Podziały komórkowe

Jak to podkreśliłem w pierwszym rozdziale naszych rozważań („Życie i jego determinanty’), jednąz najważniejszych cech istot żywych jest ich zdolność rozmnażania. U większości oiganizmji u podłoża tego zjawiska leży zdolność komórek do dzielenia się. Również wzrost osobnika, jego rozwój z pojedynczej komórki - zygoty, a także możliwość jego utrzymania się przy życiu uzależniali są od podziałów komórek. I tak np. w szpiku dorosłego, zdrowego człowieka musi powstawk wciągu sekundy 10 milionów krwinek czerwonych, zatem tylko w tym jednym narządzie mai zajść co najmniej 10 milionów podziałów komórkowych w ciągu sekundy.

Podczas podziału komórka dzieląca się przekazuje komórkom potomnym zawartą w niej informację. Siedzibą jej jest jądro komórkowe. Dlatego w przeważającej liczbie przypadkówpalal jadra (zwanykariokineza) poprzedza podział cvtonlazmv (czyli cytokinezeł. Może się wszakże zdanyt że w komórce zajdzie jedynie kariokineza, a cytoplazma nie podzieli się. Powstała wówczas komórka* więcej niż jedno jądro. Komórki takie nazywamy komórczakami - należą do nich na przykład ją* większości owadów, komórki plechy niektórych glonów. Inny rodzaj komórki wielojądrowej po»sŚ przez zlanie się cytoplazmy kilku komórek; twór taki nazywamy zespólnia (svncvtiuml. a są nim ą włókna mięśni szkieletowych człowieka czy komórki kościogubne - osteoklasty.

Znamy trzy rodzaje podziałów komórkowych: amitozę, mitozę oraz mejozę.

43.1. Amitoza

Amitoza (ryc. 4-18) spotykana jest bardzo rzadko i zwana podziałem bezpośrednim: ponieważ" > przebiegu nie powstają chromosomy. Podział rozpoczyna się od podzielenia się jąderka. Następ"‘■'i**' komórkowe wydłuża się i zaczyna się przewężać, aż wkrótce dzieli się na dwa jądra potomne. Po porto® jądra następuje podział cytoplazmy. Amitoza ma miejsce przede wszystkim w jądrach polipjoidal")' (posiadających zwielokrotniony genom). Na przykład w ten sposób dzieli się makronuklcus u or/c^ * po podziałach jąder nie następują podziały cytoplazmy, w związku z czym komórka posiada » feK^1,1 (nawet kilkaset) każdej cząsteczki DNA, a zatem brak jakiegoś genu praktycznie nic wehpdfl * * W organizmach eukariotycznych amitoza zwykle oznacza starzenie się komórek.