DSCN6298 (Kopiowanie)

280

Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medyznt

Co się tyczy autosomów, to utracenie całego chromosomu stanowi wadę lctalną - a zatem żywych monosomików do dziś nie zaobserwowano. Natomiast zdarzają się mutacje strukturalne chromosomów, doprowadzające do zaburzeń rozwojowych. Na przykład delacja części któregoś z chromosomów 21 pary powoduje efekt „odwrotny" do mongolizmu: dziecko ma duży nos, mały rozstaw oczu, natomiast również jest upośledzone umysłowo i fizycznie.

W medycynie duże znaczenie odgrywają również niektóre mutacje punktowe chromosomów człowieka. Niektóre - ponieważ część takich mutacji może nie dawać żadnych objawów chorobowych i wtedy nic jesteśmy w stanic ich zauważyć. Natomiast jeżeli wywołują objawy chorobowe, są przedmiotem - mniej lub bardziej skutecznych - zabiegów medycznych.

Do lepiej poznanych należą bloki metaboliczne. Wada polega tu na takiej mutacji dziedzicznej, w wyniku której nie są produkowane aktywne enzymy przeprowadzające określone reakcje chemiczne. Dla przykładu: aminokwas fenyloalanina w organizmie człowieka przechodzi szereg przemian metabolicznych: może zostać użyta do syntezy niezbędnych białek, przekształcona w inny aminokwas - tyrozynę, następnie ulec przekształceniu w aminy biogenne, barwnik melaninę, albo rozłożeniu do acetyloCoA (ryc. 6-41). Alternatywną drogę przemian stanowi przetworzenie fenyloalaniny w fenylopirogronian, a następnie fcnylomlcczan. Gdy nie ma aktywnego któregoś z enzymów katalizujących kolejne przemiany, określony tor metaboliczny zostaje zablokowany.

Fenylnketnnuria to choroba spowodowana brakiem oksydazy L-fenyloalaninowej, enzymu przekształcającego fenyloalaninę w tyrozynę (ryc. 6-41). W skutek tego przemiana fenyloalaniny odbywa się torem alternatywnym i powstają silnie trujące kwasy fenylopirogronowy oraz fenylomłekowy, które uszkadzają układ nerwowy i wydalane są w dużej ilości z moczem. N ieleczona feny loketonuria prowadzi do znacznego upośledzenia umysłowego i śmierci. Jest to choroba warunkowana genem recesywnym o częstości (q) około 0,005 (zatem - zgodnie z prawem Hardy'ego-Weinberga - częstość heterozygot wynosi 0,01, czyli co setna osoba jest nosicielem genu fenyloketonurii).

Fenyloketonurię można dość skutecznie leczyć, jeżeli już od urodzenia dzieciom podaje się pokarm ubogi w fenyloalaninę (całkowicie tego aminokwasu nic możemy z diety wyeliminować, ponieważ jest on niezbędnym, egzogennym składnikiem wielu białek). Współcześnie produkuje się specjalne odżywki (np. Nofclam S produkcji „Polfa"), zawierające w jednorazowej porcji jedynie tyle fenyloalaniny, ile jest niezbędne, a oprócz tego pełny zestaw pozostałych składników pokarmowych. U ludzi z feny loketonurią tyrozyna staje się aminokwasem egzogennym (u pozostałych ludzi powstawać może ona z fenyloalaniny). Ludzie dorośli mogą przerwać stosowanie diety, ale - kobiety zwłaszcza - o swojej chorobie muszą pamiętać. Jeżeli bowiem kobieta, którą uchroniono przed skutkami fenyloketonurii zajdzie w ciążę, wysoki poziom fenyloalaniny w jej krwi może uszkodzić mózg płodu. Zjawisko takie nazywamy matczynym efektem fenyloketonurii i aby go uniknąć, przyszła matka już przed zajściem w ciążę powinna powrócić do diety niskofenyloalaninowej.

Tyrozynoza (ryc.6-41) powstaje w wyniku niedoboru oksydazy kwasu p-hydroksyfenylo-pirogronowego (który to enzym przekształca kwas p-hydroksyfenylopirogronowy w kwas homogentyzynowy). W moczu pojawiają się znaczne ilości tyrozyny i kwasu p-hydroksyfenylo-pirogronowego (ten związek jest w nadmiarze toksyczny dla tkanki nerwowej). Choroba jesl wywoływana genem recesywnym, a zatem chorują homozygoci.

Alkaptonuria wywoływana jest niedoborem oksydazy kwasu homo-gentyzynowego (która przekształca go w kwas fumarowy - por. ryc. 6-41). Nadmiar kwasu homogentyzynowego odkłada się w stawach, doprowadzając do ich zniszczenia, a także wydalany jest z moczem. Przy zetknięciu z tlenem atmosferycznym mocz taki przybiera ciemną barwę (dlatego wadę tę opisano po raz pierwszy jako „chorobę niebieskich pieluch"). Alkaptonuria wywoływana jest genem recesywnym. być możft związanym ż płcią męską.

Kretynizm tarczycowy to niedorozwój układu nerwowego spowodowany mcik>e/>MMŚel| tarczycy. Choroba ta może być dziedziczna, gdy wywołana jest brakiem enzymu pr/eksztakatącegu