DSCN6458 (Kopiowanie)

163

X /V=0r/</4 istot iyssycli I Ich klasyfikacja

■typ Stawonogi dzielimy na cztery podtypy:

1.    Podtyp: Ttylobitowee (Trilobilomorphą):

2.    Podtyp: Szczękoczulkowce(CAe//'ceraw). wśród których najważniejsza jest gromada pajęczaków Mj (Arachnida);

3.    Podtyp: Skrzelodysznc lub Skorupiaki ( Branchiata s. Cnislacea);

4.    Podtyp: Tchawkodysznc (Tracheata).

7.4:6.3.15.1. Podtyp: Trylobltowce (Trilobilomorphą)

Zaliczamy tu trvlobltv - wymarłe stawonogi, które były jedną z najważniejszych grup zwierzęcych wetzcpalcozoicznej. Zostały one dość dokładnie omówione w rozdziale 2,2.2.3; wizerunek trylobitów ilustruje tyc. 2-13. Skamieniałości trylobitów mają duże znaczenie paleontologiczne. Szereg gatunków tnskaniieiiiałóśei przewodnie, umożliwiające ocenę wieku pokładów skalnych. Cechy trylobitów nawiązują do pierścienic, skorupiaków i szczękoczulkowców (pajęczaków i skrzypłoczy); prawdopodobnie najbardziej spokrewnione z trylobitami są żyjące współcześnie gatunki skrzypłoczy (IJmuliis).

7.4.6.3.15.2, Podtyp: Szczękoczu Iko wce tChelicerata)

cji) i /. odwloką-

Pierwsza para odnóży głowotułowia to tzw. szczykoczulki (chelicerae•), od których podtyp wywodzi swą nazwę. Wyróżniamy cztery gromady szczękoczulkowców: Ostrogony czyli Skrzypłocze (Kphosura), wymarłe Wiclkoraki (Euripterida), Kikutnice (Pycnogonida) i Pajęczaki (Arachnida).

to gromada powstała w paleozoiku; większość tych stawonogów to gatunki kopalne.

Do dziś przetrwało kilka gatunków żyjących w morzach skrzyplnezy (rodzaj Limulus) .Ich budowa (ryt. 2 - 40) nic uległa zmianie od 350 milionów lat. Ciało skrzypłocza podzielić możemy na giowotułów i odwłok. Głowotulów pokryty jest potężną tarczą, chroniącą także boki i część odwloką i wyposażony jest (poza szczękoczułkami, przekształconymi w kleszcze) w pięć par odnóży krocznych. Odwłok - zaopatrzony w skrócone odnóża, na których mieszczą się skrzela - zakończony jest długim kolcem (stąd nazwa: ostrogony).

Wielkoraki (ryc. 2 - 15) to wymarła gromada stawonogów, które królowały w wodach w erze paleozoicznej (porównaj rozdz. 2.2.2.3).

Kikutnice to maleńkie (1-10 mm) zwierzęta morskie; największe z nich zamieszkują głębiny oceanów. Posiadają ogromne - w stosunku do rozmiarów ciała - odnóża, dzięki czemu wyglądają, jak gdyby poruszały się na szczudłach; stąd wywodzi się ich nazwa.

Najważniejszą gromadę szczękoczulkowców stanowią Pajęczaki (Arachnida). Mają one duże znaczenie medyczne: szereg gatunków z rzędu roztoczy to pasożyty człowieka, poza tym przedstawiciele innych rzędów - np. pająki i skorpiony - wytwarzają jad, stanowiący zagrożenie dla życia ludzkiego. Poza kilkoma gatunkami, wtórnie przystosowanymi do życia w wodach, pajęczaki to zwierzęta lądowe. Oddychają za pomocą plucotcha wek lubtchawek. Phicotchawki to parzyste woreczki w odwłoku, zbudowane z równolegle ułożonych, pooddzielanych blaszkami pęcherzyków, do których prowadzi tchawka; otwór w powłokach prowadzący do tchawki określany jest mianem nrzetchlinki W pęcherzykach plucotchawek zachodzi dyfuzja tlenu z powietrza do hcniolimly ■

Ciało pajęczaka zbudowane jest z dwóch odcinków: głowotułowia oraz odwloką (ilowutułów zaopatrzony jest w 6 par odnóży; pierwszą tworzą szczękoczulki (chelicerae). położone w pobliżu otworu gębowego i służące przeważnie do przytrzymywania pokarmu. Druga para to nuguglasz.cz ki Iprdipulpij, też przeważnie wspomagające przy pobieraniu pokarmu. Pozostałe uiCtyjltlOi Ułlmiii