DSCN6523 (Kopiowanie)

<»*■*« 233

ostatnich przede wszystkim miękką, gładką i zawsze wilgotną skórą. Traszki rozmnażają się w wodzie (upłodnieniejest wewnętrzne, bowiem samica pobiera stekiem spermę złożoną przez samca), a czasem psbywają w niej także w postaci dorosłej. Przeważnie jednak poza okresem godowym przebywają na jgizic, pędząc nocny tryb życia. Salamandra natomiast pływa słabo, łatwo tonie, unika więc zbiorników wodnych (a nawet wychodzi z kryjówek przed deszczem, przenosząc się na wyżej położone, suche miejsca) i odbywa gody na lądzie. W okresie tarła, które u salamandry przypada we wrześniu (wszystkie pozostałe płazy rozmnażają się wczesną wiosną), samiec po odnalezieniu samicy odbywa przed nią taniec godowy, po czym składa pakiet spermy, którą samica wciąga kloaką do swych dróg rodnych (nastgtuje więc zapłodnienie wewnętrzne). Jaja rozwijają się w ciele samicy i w okresie od marca do czerwca rodzi ona w płytkich kałużach kijanki, które po trzech miesiącach przekształcają się w młode salamandry i wychodzą na stały ląd. Skóra salamandry zawiera gruczoły jadowe; rzucające się w oczy zabarwienie (żółte plamy na czarnym tle) ma zapewne charakter odstraszający.

Liczba gatunków płazów bczogonowych jest w Polsce większa, niż ogonowych. Stosunkowo najpospolitsze są żaby. Najlepiej znana zielona żaba wodna (Rana esculenią) jest obecnie przyczyną sporego zamieszania wśród zoologów, jak bowiem wykazały badania poznańskiego naukowca prof. Leszka Bergera, nie jest to oddzielny gatunek, lecz hybryda, czyli krzyżówka międzygatunkowa pomiędzy żabą śmieszką (Rana ridibunda) a żaba ieziorkową (R. lessonae). Rozróżnienie tych Bzech form sprawia kłopoty nawet specjalistom. Żaby zielone nic mają w skórze zielonego barwnika, lecz promienie żółte i niebieskie ulegają u nich załamaniu i odbiciu w ziarnach guaniny w guanoforach, leżących pod naskórkiem (niebieska barwa samców żab w okresie godowym wiąże się z przeświecaniem przez skórę chłonki nagromadzonej w workach limfatycznych). Zarówno żaby zielone, jak i żyjące w lasach i na polach żaby ubarwione brązowo (żaba trawna - Rana lemporaria, żaba moczarowa -R. arvalis i żaba dalmatyńska - R. dalmatina) mogą rozjaśniać lub przyciemniać skórę, upodobniając się do otoczenia. Zależy to od rozproszenia barwnika w komórkach melanoforowych i lipoforowych skóry, a częściowo też od skurczu tych komórek. Regulacja rozproszenia barwnika jest - jak u ryb -regulowana przez układ hormonalny (hormon melanoforowy przysadki przyciemnia skórę, szyszynkowa melatonina ją rozjaśnia). Jedynym polskim gatunkiem żaby pędzącej nadrzewny tryb życia jest mała zielona rzekotka (Hyla arborea), której palce zaopatrzone są w przy Igi umożliwiające czepianie się liści i gałązek. Żabami najsilniej związanymi z wodą są kumaki, które przebywają w kałużach, stawach i gliniankach także jako dorosłe osobniki. Kumak nizinny (Bombina bombina) ma na spodzie ciała ceglastoczerwone plamy, a kumak górski (B. vańegala) plamy żółte. Natomiast większość życia spędza pod ziemią grzebluszka ziemna (Pelobates juscus), zwana też huczkiem, ponieważ samiec wydaje charakterystyczny huczący głos. Grzebiuszka w dzień zakopuje się w piasku, na żer wychodzi zaś nocą. Podobnie nocny tryb życia prowadzą ropuchy, spośród których w Polsce wystenuia ropucha szara I Bufo bufo), ropucha zielona (B. viridis) i ropucha paskówka (B. calami tal. Są niezdarne i nie mogą szybko uciekać, ale przed napastnikami chroni je jad, wydzielany przez gruczoły skórne. Jad ropuchy zawiera m. in. bufotalinę i bufoginę. które nasilają skurcze serca; dawka 0,5 mg na kg ciężaru ciała jest - przy podaniu dożylnym - śmiertelna dla ssaków. Aczkolwiek skóra człowieka chroni go przed jadem krajowych płazów, to jednak jad len wywiera żrące działanie na spojówki oka. W większości krajów na świecie ropuchy - jako bardzo pożyteczne dla człowieka -objęte są ochroną. Płazy krajowe nie są duże (najstarsze, kilkunastoletnie okazy ropuchy szarej osiągać mogą długość 20 cm), natomiast znacznie większe żyją w innych krajach. Północnoamerykańska żaba ryęzaća (Rana catesheyana), często łowiona dla jej smacznego mięsa i nadającej się na torby dtóry, osiąga 30 cm długości, ustępując jednak o 5 cm afrykańskiej żabie olbrzymiej (R. goli alk). Niektóre tropikalne, jaskrawo ubarwione gatunki żab (np. Dendrobates linctorius lub Phyilobates touAor) wytwarzają tak silny jad w gruczołach skórnych, żc jest on używany przez Indian do zatruwania puur* strzał. Prócz gruczołów jadowych skóra wszystkich płazów zawiera gruczoły śluzowe, których aydzwłifui nawilża powierzchnię naskórka.