DSCN6694 (Kopiowanie)

143

| abwtei

Szkliwo (łac.: enamelum) ma pochodzenie ektodermalne i wytwarzane jest przez tzw. narząd akhwotwórczy (obecnie zwanym narządem nabłonkowym zęba). Narząd ten składa się z trzech rodzajów komórek, z których najważniejsze są tzw. ameloblasty (zwane też adamantoblasty lub enameloblasty). Mają one kształt cylindryczny i wytwarzają (w aparacie Golgiego), a następnie wydzielają szkliwo. Jest to najtwardsza substancja w organizmie człowieka (jej twardość wg skali Mohsa wynosi od 6 do 7) i składa się w 96% ze związków nieorganicznych, a jedynie w 4% ze związków organicznych i wody. Spośród związków nieorganicznych najliczniejsze (90%) są fosforany wapniowe, tworzące kryształy hydroksyapatytów. Występują tu też kryształy fluoroapalytów (największe kryształy w organizmie człowieka), a także związki magnezu, sodu i potasu. Szkliwo zbudowane jest z pryzmatów (których liczba wynosi od 5 milionów do 15 min w jednym zębie), a każdy pryzmat najprawdopodobniej wytworzony został przez jedną komórkę szkłiwotwórczą. Grubość szkliwa waha się od 0,01 mm (w okolicy szyjki zęba) do 2,6 mm (na powierzchni zębów trzonowych).

Zębina(łac.:dentr'num)tworzy zasadniczy szkielet zęba (zarówno w koronie, szyjce, jak i w korzeniach). Jest to twarda jak kość (twardość 4-5° w skali Mohsa) substancja o pochodzeniu mezen-chymatycznym i wytwarzana jest przez odontoblasty. Ma barwę jasnożółtą i jest elastyczna - co w przypadku zęba łagodzi nieelastyczność bardzo twardego szkliwa. Pod względem właściwości fuycznych i budowy chemicznej zębina bardzo przypomina kość. W około 70% wagowych składa się ze składników nieorganicznych, głównie fosforanów wapniowych w postaci hydroksyapatytu. Substancję organiczną stanowią głównie kolagen typu I i glikozaminoglikany. W odróżnieniu od kości w zębinie nie występują komórki ją budujące (odontoblasty - tworzą one zewnętrzna warstwę miazgi), natomiast występują w niej liczne kanaliki, w których znajdują się wypustki odontoblastów. Najbardziej wewnętrzna warstwa zębiny - od strony miazgi - jest jeszcze niezmineralizowana i określa się ją mianem prazębiny. Wydzielanie tzw. pęcherzyków macierzy przez odontoblasty powoduje odkładanie wapnia i fosforanów w prazębinie (czyli mineralizację tej części zęba).

Miazga zęba (łac .-.pulpa dentis) występuje w jamie zęba, zarówno w komorze (na wysokości szyjki i korony), jak i w kanałach korzeniowych i przez otwór wierzchołkowy łączy się z tkankami ozębnej (ryc. 8 - 99). W młodych zębach (przed wyrżnięciem się) zbudowana jest głównie z dużych, okrągłych komórek, niewystępujących nigdzie indziej w organizmie. Dojrzała miazga jest tkanką łączną galaretowatą mezenchymatyczną. Zbudowana jest z glikozaminoglikanów, włókien kolagenowych typu I i nielicznych komórek. Komórki te ułożone są w trzech warstwach: warstwie odontoblastów (na powierzchni miazgi, na granicy z zębiną); jasnej warstwie ubogokomórkowej (w której oprócz nerwów, tworzących splot pododontoblastyczny, występują pojedyncze fibroblasty i naczynia krwionośne) oraz w bogatokomórkowej miazdze właściwej.

Cement (łac.: cementom) ma tak jak zębina twardość kości (4-5° w skali Mohsa) i pod względem budowy oraz składu chemicznego najbardziej kość przypomina. Pokrywa on cienką warstwą zębinę 1 obrębie korzenia zęba (ryc. 8-99), stanowiąc dla niej ochronę, a także poprzez aparat więzadłowy iączy ząb z zębodołem. Wyróżniamy dwa rodzaje cementu: pierwotny (bezkomórkowy - odkładany przed wyrżnięciem się zęba) oraz wtórny, tzw. komórkowy, zawierający cementocyty i tworzony już Po erupcji (wyrżnięciu się) zęba.

Przestrzeń pomiędzy korzeniem zęba a ścianami zębodolu wypełniona jest przez ozębną (łac.: Pendontlum). Zbudowana jest ona z tkanki łącznej upostaciowanej (tworzącej aparat więzadłowy '^siorazz tkanki łącznej włóknistej wiotkiej (zawierającej naczynia i nerwy). Więziirilh zęba wnikają 'ł*daq strony do cementu, a z drugiej do ściany zębodołu, utrzymując ząb w zębodolc. W okolicy zęba wv»łepiije wiezadło okrężne, utrzymujące ząb, a zarazem wraz z wiązadłem dziąsłu zamy-|ozębnej. Poniżaj znajduje się wiczadlo ukośne zęba, przeciwdziałające wtłoczeniu zęba