DSCN6836 (4)

DZIAŁALNOŚĆ KOMASKÓW, TESSYNCZYKOW I GRYZONCZYKOW

ziom wykonawczy, duże poczucie aircihitefctonicznej dyscypliny, poszanowanie proporcji porządków Helia— sycznych, Ssithiisbie typowo floreniclkilclh elementów w konstrukcji a dekoracji. Alle i sztukę Ftarenitczyków w Krakowie cechowało bogactwo dekoracji, kontynuowanie tradycji Qua'ttrocenta i jeszcze silnilajlsize przeciwstawianie się lokalnej tradycji gotyckiej. W 1 poi. w. XVI stosunkowo imalłe znaczenie maiją obok ityclh dwóch nurtów w rewiach dizialłalnioścli artystów włoskich w Polsce SdleruinMl inne, np. związania z punktem wyjścia weneckim. sztuka Jana Marii Padowainiai.

Dla samego Śląska trzeba wprowadzić w. tym okresie inne różnicowanie kierunków sityfltowyich. Kierunek florencka nie istnieje, co najwyżej jego refleksy. Ar-tyścd włoscy to praiwlie wyłącznie Tessyńczyey, którzy są tu pierwteżym!i nosicielami renesansu. Ale olbok tego kierunku wyodrębnia silę wcześnie, lbo> już w (Datach po r. '1520, nurt wyraiźnie renesansowy, reprezentowany przez artystów miejscowych (w sizerszym rozumieniu tego słowa), którzy caSkorwiCiie wyłamali się już z tradycji gotyckSeji. Reprezentuje go- Wend'el Rosfoopf. Rzecz jasna, że ten kieruneik] ma. wMie cech bł&łriich nurtowi reprezentowanemu przez Tessyńezyków; stąd 1 pewne skomplikowanie prdbleimów aintylbucyjnych¹³. Spraiwa 'elementów francuskich istniejących w stylu Tessyńezyków śląskich, czego przykładam ma być zamek w Brzegu, nie jest jeszcze w pełniil udlofcumento-wainai; Pahr i Bernard JNTiuron Ibyli nlewąitpliiiwie Tes-syńczykaimi, których IkionJtakty ze sZtiuką lomlbairdzr ką są pewne,, z francuską wątpliwie^I4.

Okioło połbwy wieku XVI archi tektura i dekoracja, jaką tworzą w Poltsce Tessyńczyey i¹ Komaiskoiwiie, tak łaifwo reagujący: na wpływ środowiska)) przyjmuje wiele elementów stylu renesansowego, jaki ukształtował się do tego czasu w Polsce icianitmaiineji, w szczególności w Krakowie. Zastosowanie krużganków arkadowych w dziedzińcu zaimku brzeskiego jest uwarunkowane systemem wprowadzonym w zamku na Wawelu przez Franciszka Blorentczyka; także i niektóre szczegóły dekjoreicyjhe w Brzegu wiążą się z wcześniej ukształtowanymi formułami krakowskimi. Attykai, jaka po połowie wieku pojawia się ma pozostałych dwóch czołowych (budowlach, które pozostawili w Polsce w w. XVI Tessyńczyey: na ratuszu poznańskim — Quadra, i na kamienicy doktora A mężowskiego we Lwowie — Krassowskiego, jest innym dowodem rosnącego wpływu rozwiązań artystycznych lokalnych ma architekturę i dekorację architektów z pogranicza włosko-szwajcarskiego w Polsce, choć obie (budowle mają ii pewne elementy lombardzkiego pochodzenia. Jeśli Hieronim Ca-nawesi! jest Tessyńczykiem, to jego nagrobki byłyby

u J. Kębłowskl, Wendet Roskop/ — z zagadnień związków renesansu czeskiego i śląskiego, „Biuletyn H. S.“, XVIII, 1956, 8. 451—453.

14 j. Łomnicki, Jw.

u J. Szabłowski, Ze studiów nad związkami arty-jeiszcze oczywistszym dowodem wpływu artystycznego środowiska miejscowego nla artystę z rejonu jezior lomlban dzikich.

Z drugiej ©trony, wzrastający napływ Tessyńczy-fców i Komiasków do Polski po połowie wieku XVI i ich penetracja do Krakowa powoduje procesy odwrotnego 'charakteru niż opisany powyżej, choć zaznaczające się z (mniejszą 'siłą. 'Pewne elementy pochodzenia lomlbardzko-wiefnedkiego, ulubione przez Tessyńezyków i Komiasków, jak np. pilłasrtry Si koOlumny żłobkowane oraz szerokie stosowanie ibondowaniai, rozpowszechniają się od poł. w, XVI w Krakowie i w pozostałych rejonach Polski od Krakowa zależnych. Rozpowszechnia się | 'owo poczucie dekoracyjności, i sens antytekto-indczny, które widzieliśmy w dziełach artystów z rejonu pogranicza' włosko-szrwajcanskiego już przed połową wieku. 'Cedhy te stają się właściwe dla późnego renesansu polskiego, ale wydaje się, że są one uwarunkowane nlie tylko interwencją Tessyńezyków i Koma-sików. Rodzimie inklinacje artystów polslkich il wpływ sztuki! niderlandzkiej są tu 'innymi przyczynami. Przy okazji wanto wspomnieć, że wkład sztuki¹ niderlandzkiej nla sztukę późnego renesansu polskiego był przez niektórych badaczy przesadnie podkreślany; to, co uważa się za wyraz „renesansu północnego", jest często przynoszone przez Włochów i twiąże się z Lombardią. Ale 1 zagadnienie rodzimych polskich rozwiązań jest tu z pewnością bardzo ważne i wymaga dalszych pogłębionych badań.

Jak widzimy — to, co wnoszą do sztuki polskiej wieku XVI artyści z pogranicza włosko-szwajcarskiego, to wkład artystyczny o profilu zmiennym, falującym, o cechach nie zawsze w pełni wyraźnych, jawiących się często pośród innych nawarstwień, zbieżnych i graniczących z cechami będącymi wykładnikami innych prądów nurtujących środowisko polskie. Jednak Wkład ten istnieje i stanowi jeden z czynników składających się na obraz artystyczny polskiej architektury i dekoracji renesansowej,.

Cechy sztuki Tessyńezyków i Komiasków, przełamane naturalnie również przez wpływy środowiska miejscowego, są o wiele wyraźniejsze, niż w Polsce, w krajach, gdzie interwencja artystów z rejonu jezior lombacdzkich miała zasadnicze znaczenie dla wprowadzenia renesansu, jak np. w Czechach, w Austrii, w Niemczech'. Dlatego strzec się należy uogólnienia pewnych cech, związanych w dużym stopniu z działalnością tych artystów, jako cech typowych diLa tzw. renesansu wschodniosłowiańskiego, wspólnego dla terenu Polski, Czech, Moraw, Słowacji¹ i Węgier¹⁵. W Polsce i na Węgrzech cechy tafcie nie mają tak powszechnego

stycznymi polsko-czeskimi w epoce renesansu i renesansem zachodnioslowiańskim, „Prace Komisji Historii Sztuki", IX, 1948, 8. 27—64; M. Z 1 a t. Uwagi dyskusyjne do pracy J. Rossa ,.Związki artystyczne polsko-czeskie w epoce Odrodzenia", „Biuletyn H. S.“, XVIII, 1956, s. 449—451.