DSCN7376 (2)

116 KORNEL UJEJSKI: WYBÓR POEZJI

Toć to dzieci są hetmańskie — szlochająż jak dzieci!

W dumie kosa racławicka podniesiona świeci,

¹⁵ To ich sztandar! wkoło niego tłum jęcząc wykrzyka: „Koso nasza! choć z daleka patrz na Naczelnika!” —

O, panowie! zróbcie miejsce — niech się zbliżą chłopi, Niech tę trumnę miłowaną ich łza szczera skropi;

Bo ten hetman nie hołdował pysze i potędze,

²⁰ Bo on stawał w ich szeregu, chodził w ich siermiędze.

I na Wawel między królów ponieśli hetmana,

I rozwarła się świątynia złotem nabijana;

U jej progu stanął Kmita i „co zacz on” pyta —

Swój! swój! świętszy od waszeci — puszczaj, mości Kmita!

²⁵ Zaruszały się posągi — królowie umarli

Na kamiennych sarkofagach na dłoniach się wsparli,

I ciekawie każdy patrzy, stare sny ucisza,

I spojrzeniem wniebowziętym wita towarzysza.

Długobrody król nad innych wyżej z łoża wstaje ³⁰ I przemawia: „Ja, Król chłopków, rękę ci podaję,

Wżdy obadwaj my uczcili zapomniane sługi I kochali lud gołębi — ja pierwszy, ty drugi!”

Już hetmana wyniesiono pod namiot rozpięty,

Gdy ozwał się słodkim głosem doń Stanisław święty:

w. 14 kosa racławicka — chłopska broń użyta w zwycięskiej bitwie pod Racławicami 4 kwietnia 1794.

w. 23 Kmita — Piotr Kmita (1477-1563), marszałek wielki koronny, wojewoda sandomierski i krakowski, którego posąg znajduje się u wejścia do Katedry wawelskiej.

w. 30 król chłopków — Kazimierz Wielki.

³⁵ „Snąć ty o mnie zapomniałeś, o polskim patronie,

Jeśli prawda, że krzyknąłeś raz: Finis Poloniae”.

Na to hetman: „O, mój ojcze! choć sercem przelękłem Zanurzałem się w boleściach — tych słów nie wyrzekłem! Raczej z mojej biednej piersi to ojczyzna wzięła,

⁴⁰ Z czego wkrótce pieśń urosła: Jeszcze nie zginęła”.

U ołtarza arcypasterz i śpiewak Sybili Wznosi ręce — każda głowa na piersi się chyli,

A w dziedzińcu korni chłopi o głaz biją czołem,

Oni, co gdy kościół pełny, stają przed kościołem.

⁴⁵ Na ambonie krasomówca, nie kapłan natchniony,

Krągłe słówka i świecące wysyła z ambony,

I sukmanę coś hetmańską bramuje i złoci,

Wobec trumny coś wspomina — o carów dobroci!

Hej hetmanie! hej jedyny! całun z siebie ściągaj!

⁵⁰ Zwróć się twarzą do kapłana, rzeknij: „Nie urągaj!

Patrz na lud ten, co w dziedzińcu przy twoich słów chrzęście, Płacze za mną, modli Bogu — ale ściska pięście!”

w. 36 Mowa tu o uporczywie powtarzanej i powracającej (w literaturze naukowej i w beletrystyce) wiadomości o dramatycznym okrzyku Naczelnika Wojska Polskiego „Finis Poloniae!” („Koniec Polski!), który miał się wyrwać z jego ust w chwili wzięcia do niewoli pod Maciejowicami.

w. 41 Arcypasterz i śpiewak Sybilli to Jan Paweł Woronicz, biskup krakowski (później arcybiskup warszawski), autor m.in. poematu Świątynia Sybilli.

w. 45 n. Ujejski podał tu w Objaśnieniach, że był nim ks. infułat Łańcucki, proboszcz parafii N.M.P. w Krakowie.