DSC
66 (17)

68    2. Kalcyferole — witaminy O

Tabele 2.1. Zawartość witaminy D w wybranych produktach spożywczych [4. 9, 13, 18]

68    2. Kalcyferole — witaminy O

Rodzaj produktu

Zawartość witaminy r Og w 100 g]

A. Warzywa botwina (nać) kapusta szpinak B. Mięso

wątroba krowy wątroba kurczęcia wątroba owcza wątroba świni wątroba wołowa wołowina (befsztyk)

C. Ryby dorsz

łosoś (w puszce) makrela

sardyny (w puszce) śledź (w puszce) tłuszcz wątrobowy dorsza tłuszcz wątrobowy śledzia

0,005

0,005

0,005

0,20

1,45

0,5

1,0

0,63

0,33

2,13

8.3 3,0

37.3

8.3 250 3500

I D. Nabiał
| masło	0,88
1 mleko kobiece	0,13
I mleko krowie	0,06
ser	0,30
1 śmietana	1.3
'I żółtko jaj	0,63
1 E Lnie
krewetki	3,8
olej kukurydziany	0,23

2.8. Rola biologiczna witamin D

Podstawową biologiczną funkcją witamin D jest regulacja gospodarki wapniowej w organizmie i w konsekwencji — ściśle związanej z nią gospodarki fosforanowej. Znalazło to wyraz w nazwie tych witamin — kalcyferole. Współdziałając z parathormonem, wytwarzanym w gruczołach przytarczycznych, witaminy D zapewniają utrzymanie ściśle określonego i w miarę stałego stężenia jonów Ca²⁺ w osoczu krwi. Jest to tzw. homeostaza wapniowa. Ponadto odpowiednie stężenie jonów wapnia i jonów fosforanowych w płynie

po/akomórkowym, a także w tkance okostnej, jest niezbędne dla prawidłowego przebiegu procesu mineralizacji kości i zębów. Regulacja ta polega przede wszystkim na intensyfikacji aktywnego wchłaniania wapnia zawartego w pokarmach w początkowych odcinkach jelita cienkiego i zwiększeniu wykorzystania tego wapnia do mineralizacji kości. Właściwym czynnikiem regulacji jest nie witamina D, lecz jej dihydroksylowa pochodna, a mianowicie 1,25-dihydroksycholekalcyferol (kalcytriol). Substancja ta, powstająca z chole-kalcyferolu w wątrobie i nerkach, działa w sposób podobny do działania hormonów sterydowych. A zatem witaminę D można rozpatrywać jako prohormon. Razem z parathormonem (PTH) kalcytriol oddziałuje na przewód pokarmowy, nerki, kości i gruczoły przytarczyczne. W przypadku hipo- czy awitaminozy D zarówno u ssaków, jak i ptaków zmniejsza się wchłanianie wapnia w jelicie cienkim. W wielu komórkach i tkankach znajdują się specjalne receptory kalcytriolu, a jednym z głównych zadań tego hormonu jest indukowanie tzw. kalbindyny D, czyli białka wiążącego wapń. Białko to, jak się wydaje, służy do transportu wapnia w organizmie.

Głównym miejscem syntezy kalcytriolu są nerki, gdzie kalcydiol wytworzony w wątrobie ulega dalszej hydroksylacji pod działaniem enzymu: la-hydro-ksylazy kalcydiolowej.

Oddziaływanie witaminy D na metabolizm wapnia i fosforu w nerkach nie jest do końca wyjaśnione i dlatego pozostaje otwartym zagadnieniem.

Jakkolwiek kościec ludzi i zwierząt zdaje się być strukturą sztywną i stabilną, to nie ulega wątpliwości, że istnieje dynamiczna równowaga między procesem mineralizacji kości i przeciwstawnym procesem uwalniania z nich wapnia i fosforu, co prowadzi do zwiększenia ich zawartości w osoczu. Kości stanowią więc rezerwuar wapnia, z zasobów którego organizm uzupełnia ewentualne niedobory wapnia we krwi i zachowuje w ten sposób jego stężenie w płynach ustrojowych na stałym poziomie. Mechanizm tej reakcji jest następujący: każdy spadek poziomu wapnia w osoczu natychmiast wzmaga syntezę parathonnonu, a ten z kolei jest stymulatorem syntezy kalcytriolu w nerkach; a wiadomo, że obydwa te hormony sprzyjają resorpcji wapnia z kości W konsekwencji zwiększone ilości krążącego we krwi kalcytriolu przyczyniają się do obniżenia poziomu parathonnonu. Jest to więc precyzyjna regulacja, mająca istotne znaczenie dla życia i normalnego funkcjonowania organizmu. Wykazano również, że mięśnie szkieletowe są docelowym organem dla kalcytriolu, a osłabienie mięśni czy też miopatia w okresie metabolicznych zaburzeń w kościach związane są z niedoborem witaminy D. Istnieją dowody na to, że oddziaływanie kalcytriolu na mięśnie szkieletowe może mieć istotne znaczenie dla zachowania homeostazy wapniowej całego organizmu, albowiem sterol powoduje szybkie uwalnianie wapnia z mięśni do surowicy krwi zwierząt cierpiących na hipokal-cemię.