DSC43 (6)

Globalizacja: od państwa narodowego do sied

Umiejscowienie suwerenności w instytucjach państwa narodowego jest niewątpliwie cechą nowoczesnej organizacji politycznej. Suwerenność, w klasycznym rozumieniu, odnosi się do utrzymywania i sprawowania nadrzędnej władzy politycznej, władzy do wydawania opinii i sądów (np. na temat dystrybucji wspólnych zasobów lub kontroli zachowań jednostkowych), które związują innych, z władzą do podejmowania działań (np. przez zastosowanie siły lub oferowanie zachęty) w celu narzucenia uległości i poddania się tym osądom. W skrócie, suwerenność oznacza realną możliwość rządzenia. W historii polityczną społeczeństwa ludzkiego suwerenność była oczywiście zorganizowana na różne sposoby i przekazywana różnym organom - lokalnym władcom, kościołowi katolickiemu, imperatorom różnych wyznań, by wymienić zaledwie kilka przykładów. Założenie odnoszące się do suwerenności państw jest zazwycząj rozumiane jako wywodzące się z traktatu westfalskiego w 1648 roku, który zakończył Wojnę Trzydziestoletnią, osłabiąjącą władzę kościoła i ustanawiającą zasady normatywne, na których miały się opierać nowoczesne systemy państwowe: „suwerenność terytorialna, formalna równość państw, zakaz interwencji w wewnętrzne sprawy innego, uznanego na arenie międzynarodowej państwa, zgoda państw jako kamień węgielny międzynarodowych umów prawnych” (Held i McGrew 2002: 11). Zasady te mogły zostać ewentualnie wcielone w państwa narodowe, które wyłoniły się w zachodniej Europie w ciągu XVIII i XIX stulecia, a na innych obszarach także w wyniku procesów dekolonizacji, rozpadu potęgi imperialnej i rywalizacji, które objęły prawie całą przestrzeń globu w drugiej połowie dwudziestego wieku.

Terytorialnie zorganizowana suwerenność jest centralną kwestią dla klasowej definicji państwa Maxa Webera, rozumianego jako „wspólnota ludzka, która domaga się monopolu dla uprawnionego użycia siły w odniesieniu do danego terytorium i ludzi, którzy je zamieszkują”. Uprawnione (np. prawnie uprawomocnione - wszelkiego rodząju aktorzy w ramach społeczeństwa, stosujący siłę; tylko państwo i jego przedstawiciele mogą jej używać w sposób uprawniony) zastosowanie przymusu jest rozumiane jako ostateczny, chociaż z pewnością nie jedyny, wyraz władzy suwerennej. Państwo jest całością, która sprawuje jurysdykcję nad działalnością w ramach danego terytorium, włą-czając w to wyłączne prawo do stosowania przymusu, o ile alternatywne środki socjalizacji, perswazji czy zachęty zawiodą w narzuceniu tej jurysdykcji. Oznacza to bezpieczeństwo tego rodzaju władzy całkowitej, które gwarantuje władzę suwerennego państwa w odniesieniu do wszelkich kwestii w obrębie jego terytorium. Działanie państwa nie ogranicza się do użycia siły (rzeczywiście, zazwycząj przypuszcza się, że względna nieobecność przymusu jest nąjlepszym wskaźnikiem stabilizacji, uprawomocnienia i bezpieczeństwa suwerenności państwowej), jednak jest perspektywą na uciekanie się do użycia siły, kiedy jest to potrzebne, co ostatecznie poręcza wszelkie sądy i działania podejmowane przez państwo. Państwo angażuje się we wszelkie rodząje działań, włącząjąc w to na przykład rozdzielanie prywatnych i publicznych zasobów, jednak cechą, która odróżnia państwo od innych aktorów politycznych i instytucji, jest jego całkowita, wyłączna zdolność do działania przy użyciu legalnie usankcjonowanych środków przymusu, w celu wprowadzenia swoich osądów w życie, szczególnie tam, gdzie istnieje przeciw wobec nich.

To, że państwo cieszy się monopolem na uprawnione stosowanie siły w obrębie swojego terytorium, jest kwestią kluczową, ponieważ stanowi to połączenie monopolu i stałych granic, co tworzy wyłączności określające suwerenną władzę państwa. Warto powiedzieć, że państwo jest suwerenne, kiedy cieszy się wyłączną, ostateczną władzą w obrębie swoich granic. Oznacza to, że w obrębie tych granic nie może być innego ciała (np. milicji obywatelskiej), które sprzeciwiałoby się pełni państwowej suwerenności, również domagąjąc się prawa do użycia siły (czy to w sensie legislacyjnym, czy podatkowym, czy ustaląjącym zasady czy w sensie jakiejkolwiek innej działalności, która wypływałaby z przymusowej władzy państwa), kiedy wydawałoby się to jej odpowiednie, bez upoważnienia ze strony państwa. Oznacza to także, że nie może istnieć żaden aktor czy organ zewnętrzny względem granic państwa (np. inne państwo), który domagałby się prawa do sprawowania władzy z zastosowaniem przymusu