DSC44 (2)

Rozdział trzeci

PIONIERSKA PRACA RELIGIOZNAWCZA W HOLANDII KORNELISA PETERA TIELEGO

Ticles Gabe war das Oricntieren, _er bat die Religionswissenschaft, die _Vor ihm eine unlib^rsehbarr* Wildnis \_V5r ais angebautes. mit Wegen und Strasseń versehenes Land hintcrlasscn.

Eduard Lehmann

P. D. Chantepie de la Saussaye w swej Historii religii jednym tchem za Friedrichem Maksem Mullerem wymienia Kornelisa Petera Tielego. Pisze tam: ,,Za wzorem M. Mullera poszła zwłaszcza Holandia. Tiele pierwszy ogłosił podręcznik religij. W Holandii również przedmiot ten był szeroko traktowany w programach uniwersyteckich”¹.

Kornelis Peter Tiele urodził się w 1830 roku, a umarł w 1902, był młodszy o siedem lat od Mullera, a przeżył go o dwa. Taką kolejność usprawiedliwia przede wszystkim charakter działalności tych dwóch pionierów religioznawstwa, ich wzajemnego dopełniania się. Czego pierwszy z nich, Muller, dokonał w pojedynkę i prawie nieoficjalnie, chaotycznie i bezplanowo, to drugi, Tiele, osadził w mocnych ramach organizacyjnych i systematycznych. Pierwszy torował drogę na oślep i z romantyczną fantazją przewodnika w podróży w nieznane, drugi poszedł pewnie jego śladami i zamienił krętą ścieżkę w wygodny trakt nauki.

Uczony holenderski zdziałał dla nauki o religiach świata wiele, więcej od swego poprzednika — w umocnieniu społecznym i instytucyjnym religioznawstwa porównawczego. Udało mu się osiągnąć tyle, ponieważ zewnętrzne warunki działalności ułożyły się bardziej sprzyjająco niż koledze z Oksfordu.

Akademickie religioznawstwo porównawcze zrodziło się nie nad Tamizą, lecz w delcie Renu i Mozy. Utworzenie katedr historii religii (geschiedenis van godsdienst) na uniwersytetach

58