filozofia egzamin1

cenlryczną i int elek t ual is tyczną filozofią; pojmował je jako poznanie, ale poznanie Boga Poznanie bowiem jest najwyższą funkcją człowieka, Bóg zaś najdoskonalszym przedmioio-poznania.

Bóg był dlań ostatecznym celem i miarą czynów ludzkich. Pod tym względem tome*. nie różnił się od augustynizmu. Ale w analizie życia moralnego uwzględnił nie tylko ostateczny cel, lecz i cele bliższe, a przez to przy ogólnej teocentrycznej postawie znajdował miejsce na badania empiryczne. W badaniach tych wzorował się na Arystotelesie, a zespo liwszy jego subtelne pojęcia etyczne z chrześcijańską postawą wobec życia, stworzył syster. etyki o nieporównanej pełni i konsekwencji.

OGÓLNE WŁASNOŚCI TOMIZMU. To, co było w tomizmie nowe, nieoczekiwane to oparcie filozofii chrześcijańskiej na doświadczeniu, tej filozofii głoszącej istnienie Bop opatrzności, nieśmiertelnej duszy, wolnej woli. Iluminizm, nadprzyrodzone oświecę* umysłu, wiedza aprioryczna, wrodzona, intuicyjna, do której dotąd odwoływała się scholastyka, to wszystko jest niepewne i niepotrzebne, wystarcza doświadczenie.

Najogólniejszymi własnościami tom izm u były: dualizm Boga i świata, bilemot&ą obiektywizm, empiryzm, uniwersalizm, realizm, intelektualizm.

Dualizmem między bytem absolutnym a względnym, między Bogiem a stworzenie* tom izm przeciwstawiał się panteizmowi;

hilemorfizmem bronił jedności ludzkiej natury i przeciwstawiał się rozrywaniu duv-i ciała, dualistycznemu rozumieniu człowieka;

obiektywizmem, postawą umysłu zwróconą ku światu zewnętrznemu i przekonani®, że rzeczy zewnętrzne są nam dane bardziej bezpośrednio niż wewnętrzne, przeciwstawiaj się subiektywnej postawie mistyków i augustynistów;

empiryzmem, przekonaniem, że wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia, przea*-stawiał się augustyńskiemu aprioryzmowi;

uniwersalizmem, przekonaniem o wyższości ogółu nad jednostką, przeciwstawił się indywidualizmowi, którego czas przyszedł jeszcze w XIII w.;

realizmem umiarkowanym przeciwstawiał się z jednej strony skrajnemu realizmo* platończyków, a z drugiej — nominał izm owi.

intelektualizmem, nauką o pierwszeństwie intelektu w poznaniu i działaniu,przecu stawiał się woluntaryzmowi Augustyna i emocjonalnej postawie mistyków.

Własności te sprawiły, że Tomasz należał raczej do mniejszości filozofów średniowiecznych ; był bardziej wybitnym niż typowym myślicielem scholastycznym. Zwłaszcza, obiektywną i empiryczną postawą różnił się od wcześniejszej tradycji scholastycznej. Stworzy drugi typ scholastyki, który później bardzo się rozpowszechnił; należy jednak panę-tać, iż przed Tomaszem, tzn. przed połową XIII w., typu tego nie było. Filozofię chncso jańską Tomasz jakby zbliżył z powrotem do filozofii starożytnej. Ściślej mówiąc, od jednefc antyku. platońskiego, nawrócił do innego antyku, perypatetyckiego.

OPOZYCJA wyszła od panującej jeszcze w XIII w. „starej scholastyki”, opartą *» Augustynie. Spór o naukę Tomasza stał się najważniejszym sporem filozoficznym XIII wieku. Tomasz walczył na dwa fronty: z heterodoksalną i z ortodoksalną filozofią, zaworo-

iTmawi_i_z_otimtcfi/ntym^m_Qn_u/t/cfani>_