Ekonomika turystyki R Łazarek (132)

ły w ówczesnych warunkach do wyższych grup dochodowych. Organizatorzy tych wyjazdów zdawali sobie sprawę, że „przyjaźń” była tylko pretekstem, faktycznie zaś były to „wyprawy po złote runo”. Wycieczki te były handlowo bardzo opłacalne ze względu na możliwość zakupu złotej biżuterii, artykułów technicznych czy też kawioru po niskich cenach w stosunku do cen polskich oraz możliwość sprzedaży rozmaitych polskich wyrobów, np. damskiej odzieży, bielizny i lekarstw, a takie kupna waluty wymienialnej oraz przemycenia tego wszystkiego do Polski, co w imprezach organizowanych pod hasłem „przyjaźni” było znacznie łatwiejsze.

Obecnie w Polsce polityka w dziedzinie turystyki socjalnej może i powinna być wielokierunkowa, ale wymaga też eliminowania deformacji i przyzwyczajeń, a także zmiany sposobu myślenia odziedziczonego po poprzednim okresie; przede wszystkim jest niezbędne jasne sprecyzowanie potrzeby i konieczności formowania oraz popierania w ramach ogólnej polityki turystycznej również polityki w zakresie turystyki socjalnej.

Zakłady pracy dysponują zakładowymi funduszami socjalnymi, które zostały powołane ustawą z 4 marca 1994 r. (Dziennik Ustaw z 1994, nr 43). Ustawa była już dwukrotnie nowelizowana. Według art. 2 tej ustawy - jako działalność socjalna w zakładach pracy są traktowane m.in. nieodpłatne lub częściowo odpłatne usługi świadczone przez zakłady pracy na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej i sportowo-rekreacyjnej.

Środki funduszu socjalnego przeznacza się m.in. na dofinansowanie wypoczynku dzieci i młodzieży (krajowych i zagranicznych kolonii, obozów, wczasów, zimowisk, kolonii zdrowotnych) oraz krajowych i zagranicznych wczasów (pracowniczych, leczniczych, profilaktyczno-leczniczych) zakupionych przez osobę uprawnioną lub przez pracodawcę. Jako zakładowe obiekty socjalne ustawa traktuje wszystkie budowle i inne obiekty, jeśli prowadzą one działalność socjalną dla uprawnionych osób. Jako przykład ustawa wskazuje domy wczasowe.

Osobami uprawnionymi do korzystania z funduszu są w rozumieniu ustawy pracownicy i ich rodziny oraz renciści i emeryci zakładu wraz z rodzinami.

Środki z funduszu socjalnego, choć ich wymiar jest powiązany z pracą, pozostają bez związku z wynagrodzeniem konkretnego zatrudnionego. Celem ich gromadzenia jest zapewnienie pomocy tym pracującym, którzy osiągają dochód na jednego członka rodziny niższy w porównaniu z innymi, a więc dla których samodzielne finansowanie wydatków byłoby znacznie trudniejsze⁴⁷. Ta zasada odpowiada prawidłowo rozumianym kryteriom turystyki socjalnej. W praktyce jednak fundusz jest wykorzystywany rozmaicie.

Część zakładowych obiektów wczasowo-wypoczynkowych jest zarządzana i eksploatowana tak jak poprzednio - przez macierzyste zakłady pracy, niektóre zmieniły swych właścicieli, część jest nie wykorzystywana i oczekuje na zagospo-

⁴¹ Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, „Nowa Europa” - Poradnik, 22 października 1996, nr 5.

134