FunkcjonowanieRynku R040 111

Rysunek 27

Zróżnicowane zależności między ceną a popytem

a)    b)

żej pewnego relatywnie wysokiego poziomu ceny produktu (rys. 27a),

—    w przedziale zawartym między relatywnie niskim a relatywnie wysokim poziomem ceny na produkt (rys. 27b).

Jednokierunkowe zależności poniżej poziomu ceny P, (rys. 27a) mogą dotyczyć przede wszystkim produktów, za pomocą których są zaspokajane podstawowe (pilne i ważne) potrzeby nabywców¹. Nabywcy, dysponując ograniczoną wielkością dochodów' nominalnych, zwiększają popyt na te relatywnie tanie produkty, mimo wzrostu poziomu ich cen. Modyfikacja klasycznych zależności powyżej poziomu ceny P₂ (rys. 27a) może dotyczyć przede wszystkim:

—    produktów wyższego rzędu (luksusowych), nabywanych z małą częstotliwością lub jednorazowego zakupu,

—    nabywców, którzy za pomocą wzrostu popytu na te produkty, mimo wzrostu poziomu ich ceny, zamierzają wykreować pozytywny wizerunek oraz podnieść swój prestiż w otoczeniu.

Jednokierunkowe zależności, które pojawiają się w szerszym lub węższym przedziale cen, są związane z ich funkcjami w procesie oceny jakości produktów oraz w procesie wyróżniania się nabywców w otoczeniu. Nabywcy mogą uznawać, że ceny spełniają te funkcje najlepiej, jeżeli kształtują się powyżej poziomu P, oraz poniżej poziomu P₂ (rys. 27b). Wzrost poziomu cen w tym przedziale może wywoływać wzrost wielkości popytu. Zmiany cen, które kształtują się poniżej poziomu P_!; nie są traktowane przez nabywców jako miara zmian w poziomie jakości produktów. Mechanizm ten powstaje dopiero przy wyższym poziomie cen (produkty droższe). Z kolei zmiany cen kształtujących się powyżej poziomu P₂ przekraczają granice racjonalnego wyróżniania się nabywców w otoczeniu przy danym poziomie ich dochodów nominalnych. Wyróżnianie się nabywców za pomocą wzrostu popytu przy wysokim poziomie cen jest oceniane przez nich jako nazbyt kosztowne. Zjawisko to mogłoby się pojawiać dopiero przy wyższym poziomie nominalnych dochodów nabywców. Poza wymienionym przedziałem cen zależności między zmianami ich poziomu a zmianami popytu są więc klasyczne.

2. Klasyczne zależności między cenami a popytem

Jak już wskazywano, klasyczne zależności między cenami a popytem polegają na tym, że kategorie te zmieniają się w odmiennych kierunkach. Zależności te mogą być rozpatrywane w dwóch wymiarach:

—    jako zależności między zmianami ogólnego poziomu cen a zmianami globalnego popytu,

—    jako zależności między zmianami cen na konkretny przedmiot wymiany (produkt, usługę) a zmianami popytu na ten przedmiot.

Zależności między ogólnym poziomem cen a globalnym popytem ujawniają się przede wszystkim za pośrednictwem zmian:

—    realnej podaży pieniądza,

—    realnej wartości zasobów pieniężnych nabywców.

111

1

Zależności poniżej ceny Pi odzwierciedlają tzw. przypadek Giffena, natomiast zależności powyżej ceny P₂ wyrażają efekt Veblena, o czym będzie jeszcze mowa (por-H. R. Varian, Mikroekonomia, Warszawa 1995, s. 129).