FunkcjonowanieRynku R046 107

CENY A POPYT

1. Rodzaje zależności między cenami a popytem

Ceny są elementem zespołu czynników, które wpływają na kształtowanie się oraz zmiany wielkości popytu. Wpływ zmian poziomu cen na popyt znajduje wyraz w zależnościach, jakie mogą zachodzić między tymi kategoriami ekonomicznymi. Zależności te nie zawsze są jednoznaczne. Wyrażają one zróżnicowane postępowanie nabywców jako podmiotów rynku przy różnych poziomach cen. Wśród zależności zachodzących między kształtowaniem się popytu na dany produkt a zmianami poziomu jego ceny można wyróżnić przede wszystkim dw^Ta syntetyczne rodzaje:

— zależności klasyczne,

— zależności odbiegające od klasycznych, w tym również takie, które w krańcowych przypadkach są ich odwrotnością.

Podstawowe znaczenie mają zależności klasyczne, które dominują w sferze stosunków wymiany oraz konstytuują przedmiotową strukturę rynku. Zależności te polegają — jak wiadomo — na tym, że wraz ze spadkiem poziomu ceny danego produktu wzrasta wielkość popytu na ten produkt i odwrotnie. Utrzymywanie przez nabywców wielkości popytu na stałym poziomie, mimo wzrostu poziomu ceny na produkt, oznaczałoby (przy danych dochodach nominalnych) konieczność zmniejszenia przez nich popytu na inne produkty. Klasyczne zależności ujawniają się nie tylko w sferze wymiany produktów, lecz także dotyczą wszystkich przedmiotów wymiany, a więc również usług, pracy oraz pieniądza. Odzwierciedleniem zależności klasycznych są zmiany poziomu cen (płac, stopy procentowej) oraz wielkości popytu na poszczególne przedmioty •wymiany w odmiennych kierunkach (rys. 26).

Rysunek 26

Zmiana popytu pod wpływem zmiany ceny

W zależności od charakteru produktów oraz stopnia ich podzielności zmiany wielkości popytu pod wpływem zmian cen mogą być odzwierciedleniem dwóch sytuacji:

— zmiany liczby nabywców zgłaszających popyt na dany produkt (alternatywa: kupić komputer czy nie),

— zmiany liczby jednostek produktu, na który zgłaszają popyt poszczególni nabywcy (alternatywa: kupić więcej owoców czy mniej).

Zmiany poziomu cen mogą być źródłem pojawiania się tych sytuacji w różnych proporcjach¹. Mogą one skłaniać pewnych nabywców do rezygnacji z zakupu produktu (komputera), jeżeli nowa cena przekracza poziom ceny przez nich akceptowanej. W przypadku produktów podzielnych zmiany popytu mogą dotyczyć w zróżnicowanym stopniu wszystkich nabywców.

107

Por. H. Simon, Zarządzanie cenami, Warszawa 1996.