FunkcjonowanieRynku R046 137

Stopień niedoskonałości mobilności popytu wzrasta wtedy, kiedy zmiany cen dokonywane przez sprzedawcę X wywołują:

— coraz większy dodatkowy wzrost lub spadek popytu, znajdujący wyraz w poziomie cenowej elastyczności popytu,

— coraz mniejszy przepływ popytu od/do sprzedawcy Y oraz innych sprzedawców.

Im większa jest różnica między poziomem mobilności popytu a poziomem cenowej elastyczności popytu, tym bardziej niedoskonała jest mobilność popytu między sprzedawcami.

Istnienie niedoskonałej mobilności popytu powoduje, że zmiany poziomu cen dokonywane przez sprzedawcę X nie wywierają istotnego wpływu na zmiany udziału poszczególnych sprzedawców w rynku. Sprzedawca X, zmieniając poziom ceny, może tylko w niewielkim stopniu zmniejszać lub zwiększać udział w rynku kosztem sprzedawcy Y oraz innych sprzedawców. Zmiana jego udziału w rynku jest przede wszystkim konsekwencją bezwzględnego wzrostu lub spadku popytu, który jest do niego zgłaszany pod wpływem wzrostu łub spadku poziomu ceny. W mniejszym stopniu jest ona natomiast konsekwencją przepływu popytu między działającymi na rynku sprzedawcami. Gdyby mobilność popytu była równa 0, to zmiana udziału sprzedawcy X w rynku byłaby wyłącznie konsekwencją zaniku istniejącego lub pojawiania się nowego popytu na oferowane przez niego produkty pod wpływem zmiany ceny.

Przedstawione uwagi dotyczyły kształtowania się mobilności popytu między sprzedawcami, wywoływanej zmianami poziomu cen przez jednego z nich. W rzeczywistości mobilność popytu między sprzedawcami pojawia się również pod wpływam zmian innych instrumentów i działań podejmowanych przez sprzedawców (np. reklamy). Sprzedawcy, uruchamiając te instrumenty, zmierzają przede wszystkim do podwyższania stopnia atrakcyjności produktów, które są przez nich oferowane. Uruchamiane instrumenty mogą występować jako samodzielny czynnik kreowania mobilności popytu lub jako czynnik komplementarny w stosunku do zmian poziomu cen.

Poziom mobilności popytu zależy przede wszystkim od:

— struktury podmiotowej rynku, zwłaszcza struktury podmiotowej podaży,

— stopnia homogeniczności lub zróżnicowania produktów oferowanych przez poszczególnych sprzedawców,

— stopnia przejrzystości rynku, zwłaszcza przejrzystości podaży produktów lub usług dla nabywców.

Poziom mobilności popytu może się zwiększać wraz zc wzrostem liczby sprzedawców' działających w danym segmencie rynku. Jednakże tego typu zależność może występować tylko dopóty, dopóki wzrost liczby sprzedawców nie prowadzi do parametryzacji cen jako podstawy mobilności popytu. W warunkach parametryzacji cen, a więc ich niezależności od poszczególnych sprzedawców zanika cenowe źródło mobilności popytu¹.

Poziom mobilności popytu może być tym niższy, im większy jest stopień zróżnicowania produktów⁷ oferowanych przez różnych sprzedawców oraz im niższy jest stopień przejrzystości rynku dla nabywców. Wysoki stopień zróżnicowania produktów⁷ osłabia związki substytucyjne między nimi oraz ogranicza przepływ popytu między sprzedawcami, oferującymi mniej lub bardziej zróżnicowane produkty. Przy ograniczonej przejrzystości rynku, zwłaszcza w zakresie kształtowania się cen na produkty, mobilność popytu między sprzedawcami może być bardziej następstwem nagromadzenia przypadkowych zdarzeń niż celowego postępowania nabywców⁷.

7. Elastyczność i mobilność popytu a efekty działania

Cenowa elastyczność popytu jest elementem stosunków⁷ wymiany, których treścią są procesy negocjacyjne (przetargowe) między sprzedawcami a nabywcami. Wyraża ona bowiem stopień nasilenia reakcji nabywców na postępowanie sprzedawców, przejawiające się w⁷ zmianach poziomu cen na oferowane produkty. Stopień nasilenia tych reakcji wskazuje równocześnie sprzedawcom takie kierunki postępo-

137

Por. G. Dieckheuer, Makroókonomik. Theorie und Polilik, Heidelberg 1995, s. 152.