wszechnianie efektu Yeblena (Ey) powoduje, że zmianom ulega klasyczna funkcja popytu (rys. 36).
Cena na poziomie Px jest ceną krytyczną, która nie wywołuje jeszcze efektu Veblena. Efekt ten pojawia się dopiero wtedy, kiedy jej poziom wzrasta. Wzrost poziomu ceny z Px do P2 nie wywołuje spadku wielkości popytu (typowa funkcja popytu) z Dx do D2, lecz na skutek oddziaływania efektu Veblena wywołuje wzrost wielkości popytu do D3 (Dv). Z rys. 36 wynika, że efekt ten może w pełni neutralizować efekt cenowy (Ep). Efekt Veblena wyraża wzrost wielkości popytu na dany produkt w stosunku do takiej jego wielkości, jaka ukształtowałaby się przy typowej funkcji popytu na poziomie D2 przy cenie na poziomie P2. Występowanie efektu Yeblena prowadzi do zmiany (przekształcenia) klasycznej funkcji popytu na dany produkt pod wpływem zmiany poziomu jego ceny. Efekt ten może się pojawiać poniżej lub powyżej pewnego poziomu cen, które ulegają zmianie.
Rysunek 37 Efekt oczekiwania
£, - efekt cenowy Ec - efekt oczekiwania
Nietypowe zależności między zmianami poziomu cen na produkty a zmianami popytu mogą się pojawiać również pod wpływem oddziaływania efektu oczekiwania. Efekt ten występuje wówczas, gdy nabywcy nie reagują na zdarzenia, które miały miejsce w przeszłości (np. obniżka ceny produktu), lecz oczekują na zdarzenia, które zgodnie z ich przewidywaniami mogą wystąpić w przyszłości. Nabywcy nie reagują więc wzrostem wielkości popytu na obniżenie ceny produktu, jeżeli przewidują i oczekują, że nastąpi kolejna obniżka ceny tego produktu. Efekt oczekiwania wyraża się więc w tym, że nabywcy nie zwiększają wielkości popytu pod wpływem spadku poziomu ceny produktu, lecz zmniejszają jego wielkość (rys. 37).
Występowanie efektu oczekiwania (E0) prowadzi do zmiany klasycznej funkcji popytu (£>„). Spadek poziomu ceny z Pi do P2 nie wywołuje wzrostu wielkości popytu z D\ do Z>2, lecz może spowodować stabilizację popytu na dotychczasowym poziomie lub nawet spadek jego wielkości z Dy do D3 (Do).
Rysunek 38
Efekt oczekiwania w warunkach wzrostu cen
Eg - efekt cenowy Es - efekt oczekiwania
129