FunkcjonowanieRynku R09'8 279

Jeżeli inne warunki rynku doskonałego (wysoki stopień otwartości, wysoki stopień zatomizowania rynku itp.) są spełnione, to o stopniu jego doskonałości decydują dwa czynniki: stopień jego homogeniczności oraz stopień jego przejrzystości. Uwzględniając te dw'a czynniki, warunki rynku doskonałego i niedoskonałego przedstawiono w tablicy 20.

Tablica 20

Rynek doskonały i niedoskonały

____ Warunek przejrzystości rynku Warunek homogeniczności rynku" __	Spełniony	Nie spełniony
Spełniony	rynek doskonały	rynek niedoskonały
Nie spełniony	rynek niedoskonały'

Jak już wskazywano, połipolistyczna forma konkurencji powstaje i rozwija się przy spełnieniu jednego z wymienionych warunków rynku doskonałego, a więc jego homogeniczności. Dotyczy to zarówno homogeniczności rzeczowej (przedmiotów wymiany), jak i homogeniczności preferencji naby^wców wobec sprzedawców oraz sprzedawców wobec nabywców. Homogeniczność preferencji wyraża brak zróżnicowania preferencji osobistych, czasowych i przestrzennych, którymi kierują się nabywcy w stosunkach ze sprzedawcami i odwrotnie.

Konkurencji polipolistycznej nie musi towarzyszyć wysoki stopień przejrzystości rynku, a więc ta jego dodatkowa cecha, która decyduje o doskonałości konkurencji. Wraz ze wzrostem liczby sprzedawców działających na rynku maleje bowiem stopień jego przejrzystości. Jeżeli natomiast rynek, poza cechą homogeniczności, stawałby się rynkiem przejrzystymi, to konkurencja połipolistyczna przekształciłaby się w doskonałą formę konkurencji między sprzedawcami. Można więc uznać, że konkurencja doskonała jest rezultatem skojarzenia konkurencji polipolistycznej z rynkiem doskonałymi.

Konkurencja połipolistyczna może funkcjonować w mniejszej lub większej liczbie segmentów rynku. W zależności od skali jej rozpowszechnienia mogą obok mej, lecz w innych segmentach rynku, funkcjonować konkurencje: monopolistyczna oraz oligopolistyczna.

3. Konkurencja monopolistyczna

Funkcjonowanie konkurencji monopolistycznej jest oparte na elementach, które przynależą do przeciwstawnych form rynku, a więc monopolu oraz sytuacji konkurencyjnych. Współistnienie tej formy konkurencji z sytuacjami monopolistycznymi powoduje, że jest ona konkurencją niedoskonałą. Połączenie elementów monopolu oraz sytuacji konkurencyjnych sprawia równocześnie, że interpretacja konkurencji monopolistycznej nie jest w pełni jednoznaczna.

Interpretacja konkurencji monopolistycznej może być oparta na:

—    zjawisku zróżnicowania produktów przy istnieniu wielu sprzedawców,

—    istnieniu w pewnych warunkach konkurencji między sprzedawcami, zajmującymi pozycje monopolistyczne.

Podstawą rozwoju konkurencji monopolistycznej jest proces różnicowania produktów, którego rezultatem jest pojawianie się na rynku produktów podobnych, lecz nie w pełni identycznych (homogenicznych). Produkt może być postrzegany jako nie w pełni identyczny z innymi w następstwie nadania mu odmiennej struktury właściwości w obrębie danej grupy produktów podobnych¹⁰. Ta odmienna struktura właściwości jest podstawą wyróżniania produktu spośród innych produktów zaspokajających daną potrzebę nabywców. Proces celowego różnicowania produktów zakłada znajomość preferencji nabywców oraz ich reakcji na zmiany właściwości produktów.

¹⁰ D. Laidler, S. Estrin, Wstęp do mikroekonomii, jw., s. 224. Produkty mogą być postrzegane przez nabywców jako nie w pełni identyczne również bez konieczności zmian struktury ich właściwości (cz\^!nnik subiektywny).

279