Geografia turyzmu8

9H S żiiMiby i walory turystyczne

turystycznej jest niemożliwo ilu ustalenia. Jak podam <». Shaw i A.M. Williams ||9%, 911, głównymi elementami kultury przyciągającymi turystów są: wyroby rękodzieła, obyczaje, historia danego regionu, architektura, miejscowe potrawy; jak również: sztuka i muzyka, życie codzienne mieszkańców, ich religia i język oraz strój.

Jednymi z głównych walorów kulturowych są bez wątpienia zabytki architektury i budownictwa. Takie obiekty, jak: piramidy oraz Sfinks w Gizie (Egipt), świątynie Majów na pograniczu Meksyku i Gwatemali, Akropol w Atenach (Grecja); katedra Notre-Dame w Paryż (Francja) i bazylika św. Piotra w Rzymie (Włochy), czy Hagia Sophia w Stambule (Turcja), należą do czołowych atrakcji turystycznych świata. Obok pojedynczych obiektów przedmiotem zainteresowania turystów mogą być również zespoły architektoniczne (np. Pałac Cesarski w Pekinie, Kreml w Moskwie), jak również całe miasta (np. Carcassone, Amsterdam, Kraków, Wenecja, Brasilia). Należy również zwrócić uwagę, że podczas gdy niektórzy turyści mogą być szczególnie zainteresowani obiektami liczącymi kilkaset albo nawet kilka tysięcy lat (np. grobowcami w Dolinie Królów pod Luksorem w Egipcie lub Wielkim Murem Chińskim), dla innych atrakcyjne mogą być obiekty współczesne (np. Centrum im. Pompidou w Paryżu, gmach opery w Sydney w Australii). W ostatnich lalach coraz większym uznaniem turystów cieszą się zabytki działalności gospodarczej i techniki [Soyez 1986]. Obok budzącej zainteresowanie od ponad 100 lat Wieży liifHa w Paryżu lub mostu Golden Gate w San Francisco (Stany Zjednoczone}. turyści z rosnącym zainteresowaniem odwiedzają stare zakłady przemysłowe ( jak np. dawną cukrownię na wyspie Saint Croix na Wyspach Dziewiczych Stanów Zjednoczonych), urządzenia hydrotechniczne (np. Kanał Elbląsko-Ostródz-ki w Polsce), kopalnie (np. Muzeum Żup Solnych w Wieliczce albo muzeum górnicze w 'Parnowskich Górach) itp. Zdaniem S. Liszewskiego [1992] dawne obiekty przemysłowe mogą być cennym walorem turystycznym, głównie z powodu wartości poznawczych (np. XIX-wieczne zakłady K. Scheiblera i przyfabryczne osiedle „Księży Młyn” w Łodzi). Ten typ turystyki jest szczególnie propagowany w krajach o długich tradycjach industrialnych, w których w ostatnich latach podjęto szeroko zakrojone działania na rzecz restrukturyzacji regionów przemysłowych (Wielka Brytania, Niemcy, Francja). Przykładem może być Zagłębie Ruhry, gdzie na 200 ha terenów należących dawniej do huty żelaza koncernu Thyssen (działającej w latach 1903-1985), w miejscu skrzyżowania autostrad A42 i A59, w 1989 r. utworzono park krajobrazowy Duisburg-Nord (Landschaftspark Duisburg-Nord). W ciągu 10 lat dawne zabudowania przemysłowe odpowiednio przygotowano do przyjęcia turystów, którzy np. mają możliwość dokładnego zapoznania się z konstrukcją wielkich pieców, wejścia na taras widokowy w górnej części jednego z nich itp. Część zabudowań huty jest wykorzystywana również do innych celów, np. dawny zbiornik gazu jest basenem wykorzystywanym pi/r/. płetwonurków i w którym dzieci uczą się pływać kajakami' w dawnych halach są organizowano awangardowe przedstawienia teatralne i dyskoteki w stylu „techno”, a w jednym / magazynów mieści się restauracja „Im HUllen-Magazin", Dla niektórych kate-Pi u ii turystów obiekty przemysłowe mogą być również źródłem przeżyć eslelyez nyi li, np. udostępniona do zwiedzania nieczynna od 1986 r. kopalnia węgla ka-Miientiego „Zollverein XII” w Essen (Niemcy) jest w folderach nazywana nieco

......ipalyeznie „katedrą Zagłębia Ruhry”. Należy mieć nadzieję, że proces przeksztab

. unia nieczynnych obiektów przemysłowych w atrakcje turystyczne (związany często z tworzeniem tzw. parków tematycznych), w chwili obecnej dosyć zaawanso w iiuy zwłaszcza w Wielkiej Brytanii [Ewing 1989], jak również w Stanach Z jod Morzonych, Niemczech lub Francji, w niedługim czasie przybierze w Polsce wic kwe rozmiary (zwłaszcza w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym).

Bliska „turystyce przemysłowej” jest turystyka związana z odwiedzaniem mu /rów kolejnictwa (popularnych np. w Wielkiej Brytanii), portów handlowych Itp i /ęsi iej niż dzieje się to w przypadku „turystyki przemysłowej”, uczestniczą w niej osoby nie związane zawodowo z transportem (np. rodziny z dziećmi) Przy Umiem może być leżąca na Morzu Irlandzkim wyspa Man, gdzie jednymi z tm| większych atrakcji turystycznych są [Spousta 1995]:

•    kolej wąskotorowa Douglas-Port Erin, gdzie od kwietniu do końcu października kursują lokomotywy i wagony z końca XIX w.);

•    kursująca w okresie maj-wrzesień w niedziele i święta kolej wycieczkowa zwana „Groudle Glen Railway”;

•    elektryczna kolejka górska Laxey-Snaefell (kursująca w tym samym okre sie jak podana wyżej kolej wycieczkowa);

•    jeżdżące w ciągu lata tramwaje konne w Douglas;

•    kursująca od kwietnia do października między Douglas a Ramsey linia tramwajowa nr 1 (z tramwajami elektrycznymi z 1893 r.).

Podobne zjawisko można dostrzec w Polsce, gdzie, w związku ze stratami pi/Ynoszonymi przez wąskotorowe linie kolejowe, niektóre z nich są zamieniane w obiekty turystyczne, ze specjalnie dla turystów opracowanymi trasami, dodatkowymi atrakcjami itp. (np. w rejonie Ełku, Żnina, Grójca, Sochaczewa).

I >użym zainteresowaniem turystów cieszą się również skanseny budownictwa wiejskiego, które mają szczególnie istotną rolę w poznawaniu dziedzictwa kultu-• owego |Slasiak 1996].

Kolejnym rodzajem walorów pozaprzyrodniczych odgrywających w ostatnich hiiueli coraz większą rolę są obiekty historyczno-wojskowe. Wc Francji atrakcją '•U np. fortyfikacje tzw. Linii Maginota (Alzacja i Lotaryngia) oraz Wału Atlanci kiego (Bretania. Flandria i Normandia), w Chinach twierdza Szanhnjkuan (we wschodniej części Wielkiego Muru Chińskiego, niedaleko Morza Żółtego), nuto miast przybywający do Teksasu turyści amerykańscy z reguły zwiedzają fort A lamo w San Antonio, Poza obiektami obronnymi atrakcją turystyczną są pola bllcw: tą» dla turystów brytyjskich dużą atrakcją jest pole bitwy pod Waterloo (Belgia)