Geografia turyzmu9

AA ridiiowimlł'    utmiyki i m;irkding turystyczny

skim wybrzeżu Hiszpanii, w 1988 r. rząd lego ktn|ii wprowadził specjalne regulacje prawne, przewidujące m.in. zakaz wznoszenia obiektów turystycznych blisko brzegu morskiego oraz dopuszczających możliwość burzenia obiektów, które zostały wcześniej zbudowane bez odpowiednich pozwoleń. Konsekwencją tych rozwiązań prawnych było m.in. wprowadzenie w 1991 r. na Balea-raeh przepisów znacznie ograniczających rozbudowę bazy turystycznej [Forsyth 1997, 2721.

Osobnym problemem w planowaniu zagospodarowania turystycznego jest sporządzanie planów obejmujących obszary transgraniczne, które coraz częściej (w związku z tendencją do ułatwiania ruchu trans granicznego) są przedmiotem zainteresowania turystów. Głównym problemem związanym z planowaniem przestrzennym na obszarach transgranicznych jest odmienność regulacji prawnych obowiązujących w krajach leżących po przeciwnych stronach granicy. Jednym z przykładów terenów, dla których udało się sporządzić plany zagospodarowania turystycznego dla obszarów po obu stronach granicy, jest pogranicze Kanady i Stanów /.jednoczonych na odcinku prowincja New Brunswick-stan Maine [Richard 1993], Problem ten ma także szczególne znaczenie w krajach Unii Europejskiej, jak również dotyczy Polski, w której przy tworzeniu regionów transgranicznych (zwanych powszechnie euroregionami) kwestia zagospodarowania turystycznego jest bardzo istotna (w związku z tym sformułowano np. koncepcję transgranicznych obszarów »luonionych, TOCh).

Do krajów o długich tradycjach w opracowywaniu planów zagospodarowania liny stycznego należy także Polska, w której już w latach trzydziestych prace W tym zakresie prowadził S. Leszczycki i skupieni wokół niego geografowie oraz planiści | Leszczy cki 1992].

Po 1945 r. pierwsze plany regionalne, w których uwzględniono problematykę turystyczną, opracowano jeszcze w latach pięćdziesiątych. W 1959 r. przyjęty został „Plan zagospodarowania turystycznego kraju dla potrzeb turystyki zagranicznej w lalach 1959-1962”, a w dwa lata potem „Plan zagospodarowania turystycznego Polski w latach 1961-1965”. Zgodnie z ich ustaleniami w następnych latach powstało wiele inwestycji turystycznych, które w dużym stopniu decydują o obecnym kształcie zagospodarowania turystycznego Polski.

W końcu lat sześćdziesiątych pod kierunkiem O. Rogalewskiego ukończono nowy „Plan kierunkowy zagospodarowania turystycznego Polski” [Rogalewski 19741, który określał:

•    obszary, miejscowości, obiekty i trasy stanowiące podstawowe walory (zasoby) krajoznawcze i wypoczynkowe kraju, które powinny być zachowane w celu zaspokojenia potrzeb społeczeństwa i przyszłych pokoleń;

•    rodzaje i optymalną wielkość funkcji, jnkto powinny spełniać w turystyce powyższe walory;

•    lokalizację głównych elementów mgiMpmlarnwHtiin luiystycznego kraju.

Zgodnie z założeniami plmm. Jako oihęlmr zagadnieniu wydzielono;

•    turystykę wypoczynkową,

•    turystykę krajoznawczą,

•    turystykę wędrowna,

•    wypoczynek świąteczny.

Biorąc pod uwagę zasoby środowiska przyrodniczego oraz poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, wydzielono w Polsce z punktu widzenia turystyki wypoczynkowej trzy kategorie rejonów turystycznych: kategoria I (turystyka jest funkcją dominującą), kategoria II (turystyka jest funkcją gospodarczą równorzędną innym działom gospodarki) i kategoria III (turystyka stanowi jedynie funkcję uzupełniającą). Określając liczbę osób mogących jednocześnie wypoczywać na danym terenie, przyjęto że rejony kategorii I mogą średnio pomieścić 127 osób na 1 knr, tereny kategorii II są w stanie przyjąć jednorazowo 58 osób na 1 km², a obszary zakwalifikowane do kategorii III mogą przyjąć 18 osób na 1 km².

W ślad za „Planem kierunkowym zagospodarowania turystycznego Polski” w następnych latach opracowano plany regionalne i miejscowe. Powstały również liczne opracowania metodyczne, które były poświęcone m.in. planom zagospodarowania turystycznego obszarów podmiejskich [np. Rutkowski 1978], terenów chronionych [np. Baranowska-Janota, Ptaszycka-Jackowska 1987], obszarów pojeziernych [np. Zwoliński 1985, 1992], nadmorskich [np. Gurianowa 1972], jak również miejskich [Przybyszewska-Gudelis, Iwicki 1973],

Jednym z ważniejszych problemów planowania zagospodarowania turystycznego jest określenie chłonności turystycznej, która zależy nie tylko od charakteru środowiska przyrodniczego w danym miejscu, ale również od stopnia zainwestowania turystyczno-rekreacyjnego, przewidywanej formy pobytu, jego czasu trwa nia, sezonowości itp. [Baranowska-Janota, Ptaszycka-Jackowska 1987; Rutkowski 1978, Stalski 1970]. W Polsce przyjmuje się, że na terenach atrakcyjnych z punktu widzenia turystycznego średnio na 1 ha powinno przebywać jednocześnie 75 tu rystów. Przy czym zależy to m.in. od charakteru pobytu. M. Stalski [1970], /.i\j mując się terenami nad Zalewem Zegrzyńskim, stwierdził, że chłonność turysty czna obszarów zabudowanych obiektami wczasowymi powinna wynieść od 75 do 115 osób na 1 ha, a dla terenów o dominacji biernej rekreacji tylko 30 osób mi 1 ha. Ten sam badacz uznał, że w przypadku wypoczynku urlopowego chłonność powinna mieścić się w granicach 55-70 osób na 1 ha, a przy wypoczynku świątecznym może wzrosnąć do 200 osób.

W zależności od charakteru środowiska przyrodniczego, potrzeb społecznych, tzw. świadomości ekologicznej itp., niektóre normy określające chłonności turystyczną terenu są w poszczególnych krajach różne. W Stanach Zjednoczonych np. norma określająca powierzchnię wód śródlądowych, jaka powinna przypadać na I kajak, wynosi od 0,4 do 2 ha, a w Polsce od 0,1 do 0,8 ha |Zwoliński 1992, Hfij,