IMAG0030

w samych początkach refleksji nad człowiekiem i otaczającym _?0 światem. Nie chodzi przy tym bynajmniej o prawdziwą etymologię o autentyczne, historyczne procesy słowotwórcze, lecz jedynie o ruch myśli, prowadzący od słowa do słowa, odsłaniający nieoęze-kiwane związki semantyczne, a przez to nowe aspekty bytu i bycia Chodzi przy tym o wspomniane wcześniej przystawianie ziemi (Her-stellen der Erde), rozumiane jako dotyk sfery tajemnej, doświadczenie metafizyczne, które w konsekwencji prowadzi do ustawiania świata (Aufstellen der Welt) jako strefy ustanowionej przez człowieka jasności. Szeregi etymologiczne, a raczej skojarzeniowe, są niemożliwe do oddania w języku obcym, bo każdy język kształtował się w sposób autonomiczny i częściowo tylko przystaje do innego, obcojęzycznego doświadczenia świata. Zilustrujemy ten fakt na kilku przykładach:

1.    Do jednego szeregu etymologicznego, a więc tego samego segmentu porządkującego zewnętrzny świat, należą niemieckie słowa greifen i begreifen. Przekład na język polski, który aspirowałby do odtworzenia tego szeregu w oparciu o znaczenie ich wspólnej podstawy semantycznej, czyli bezokoliczniku greifen (złapać, chwycić), ma pozorne szanse powodzenia tylko przez chwilę: begreifen (pojąć, zrozumieć) można w pewnych kontekstach przełożyć jako uchwycić. Ale i to wstępne powodzenie jest złudne: Heidegger mówi bowiem o be-greifen, niemożliwym do oddania po prostu jako u-chwycić, gdyż przedrostek u- nie oddaje ogarniającego znaczenia przedrostka be-, a całe słowo u-chwycić rozmija się z Heideggerowskim sensem be-greifen (ogarnąć w całości, dosięgnąć do głębi).

2.    Do jednego szeregu etymologicznego przynależą też słowa fangen, anfangen i Empfang. Rdzeń fangen znaczy łapać, chwytać, derywat anfangen zaczynać, zaś Empfang to przyjęcie. Tymczasem Heidegger posługuje się pojęciem ent-fangen, w którym nawiązuje do ogólnej konotacji przedrostka ent-, którą stanowi moment odwracania pewnego stanu (entleeren - wypróżnić, entscharfen - przytępić, złagodzić, entkommen — uniknąć). Heideggerowskie ent-fangen

stanowi zatem odwrotność fangen w znaczeniu łapać, chwytać — czyli >iTpuścić na w olność, zwolnić.

3.    Do szeregu egzystencjahów należy pojęcie Geworfenheit, tłumaczone jako rzucanaść, a wywiedzione od werfen (rzucać), przez formę imiesłowową geworfen (rzucony) £tymologicznie do tego szeregu przynależy też Wurf (rzut) oraz Entwurf (projekt). Rzu-conośe w egzystencjalizmie Heideggera stanowi wykładnik ludzkiego osamotnienia pośród innych bytów, z którego człowiek usiłuje się wyrwać przez Ent~ wt/r/'(od-rzuccnic) własnego stanu rzucenia.

4.    Jeszcze inny szereg etymologiczny stanowią wyrazy Ding, Bedingung, sieli verdtngen, gdzie Ding to rzecz, stworzenie, istota, sprawa. Hasło Bedingung jest tłumaczone jako warunek, a przestarzałe sieli \cnlingen jako wynająć się (do pracy) Związek pomiędzy pierwszym i trzecim elementem szeregu jest w języku niemieckim wyraźny: wynajęcie się do pracy to jakby degradacja, urzeczowienie człowieka, co zupełnie zanika w przekładzie polskim Związek pomiędzy Ding i Bedingung staje się wyraźniejszy poprzez Heideggcrowskie be-dingen, które wyraża nadanie czemuś rangi rzeczy, sprawienie, że to coś w ogóle jest. Powiązanie logiczne pomiędzy rzeczą (Ding) a warunkiem jej zaistnienia (Be-dingung) staje się namacalne.

Przytoczone przykłady z pism samego Heideggera stanowią ilustrację ogólnych problemów przekładowczych z punktu widzenia jego filozofii języka. Język, stanowiący wyróżnik gatunku ludzkiego pośród innych stworzeń, stanowi w filozofii Heideggera jeden ze sposobów ludzkiego istnienia. Człowiek na tyle potrafi określić swoje miejsce w świecie, na ile pozwala mu na to „podniesiona kurtyna” bytu, wprawiana w ruch za pośrednictwem języka, w aktach poznawczych. Związek języka z bytem ma charakter pierwotny i naturalny, zaś ruch wspomnianej kurtyny, rodzaj kolejnej „odsłony” wynika z indywidualnej specyfiki każdego języka: jest nieodtwa-rzalny w swym szeregu etymologicznych, a więc ugruntowanych ontologicznie w samym bycie, skojarzeń i wariantów znaczeniowych. Odtworzenie szeregu etymologicznego byłoby równoznaczne i reduplikacjąjednostkowego bytu.

49