IMAG0595

& końcem XIX w. można już mówić o całkowitej islamizacji Itraju Hausa. Tendencja ta umacniała się przez cały okres kolonialny Iobecnie Hausańczycy, z wyjątkiem niewielkiego plemienia Magu-zawa, aą nieodłączną częścią świata islamu.

Myśl Usmana dan Fodio zainspirowała wielu ludzi. Wśród nich wysuwają się na czoło Sęku Ahmadu i U mar Tali.

Fulanin Sęku Ahmadu (ur. 1775 r.) był założycielem „dżihady-Itowskiego” państwa Dina w kraju Masiny. Na początku XIX w. brał udział w działalności Usmana dan Fodio i jego wzorem postanowił stworzyć własne państwo. Po zdobyciu Dżenne w 1815 r. założył miasto Hamdullahi, ogłosił się przywódcą wiernych oraz dwunastym imamem. Stworzone przez siebie państwo nazwał Dina (od arab. din - religia) i zorganizował je zgodnie ze swymi przekonaniami religijnymi, tworząc raczej sztuczne podziały tak w mieście, jak i kraju. Wszystkie aspekty życia społecznego i gospodarczego (nie mówiąc oczywiście o religijnym) w państwie podporządkowane były Koranowi i „pierwotnemu” islamowi (zakazywał np. wznoszenia minaretów w meczetach). W kraju dobrze funkcjonowało szkolnictwo religijne, a kontrolę nad miastem sprawowała Wielka Rada, której członkowie nie mogli przekroczyć 40. roku życia, bo w tym wieku Prorok otrzymał objawienie. Dina prowadziła także akcję islamizacyjną, ale jej skutki były niewielkie. Sam Sęku Ahmadu oprócz działalności politycznej zajmował się pisarstwem religijnym, ale jego spuścizna w tym zakresie nie jest imponująca.

Obok Fulanów Usmana dan Fodio i Sęku Ahmadu trzecią ważną osobowością tego okresu, również związaną z dżihadem, był Tuku-ler Al-Hadżdż Umar Tali (1794-1864), bojownik, reformator islamu i uczony muzułmański. Kiedy pierwsza fala reform już okrzepła, tracąc swój wigor i ulegając powoli deformacji, Umar Tali stworzył drugie obok kalifatu Sokoto imperium muzułmańskie w Afryce Zachodniej, rozciągające się od Futa Toro do Timbuktu. Wzorem były dla niego Sokoto oraz Bomu, które odwiedził w czasie trwającej 20 lat (1825-1845) pielgrzymki do Mekki (zaowocowała ona także

329