Grobler
6

158

II. Struktur-----

Para redukcyjna

Zdanie

dwustronnie

redukcyjne

Łańcuch

redukcyjny

Q - „rozpuszcza się", R ~ „rozpuszczalny”. Wówczas powyższe zdanie redukcyjne częściowo definiuje własność dyspozycyjną ) rozpuszczalności, mówiąc, że gdy przedmiot x zostanie zanurzony! w wodzie i następnie będzie się rozpuszczał, to jest rozpuszczalnymi Zdanie to jednak nic nie mówi na temat ewentualnej rozpuszczalno-^ ści przedmiotów nigdy niezanurzonych w wodzie ani takich, której zanurzone w wodzie, nie rozpuszczają się.    ^;.|śj

Gdy do powyższego zdania dołączymy odpowiednie zdanie !

dla -iR:

otrzymamy tak zwaną parę redukcyjną dla predykatu R. Para re-d u k c yj n a mówi, w jakich okolicznościach przedmiotowi x można przypisać własność dyspozycyjną R, a w jakich można mu jej odmo-!

wić. Para redukcyjna jest częściową definicją predykatu R, ponieważ:!

pozwala rozstrzygnąć, czy przedmiot x ma własność R, czy jej ma, tylko wtedy gdy spełniony jest warunek: [P(j:)AO(x)]v[S(x)An Dopełnienie zbioru spełniającego ten warunek nazywa się obszar nieokreśloności predykatu R, ponieważ dla x, które tego wami nie spełniają, odpowiedź na pytanie, czy x posiada własność R, nie, jest nieokreślona.

W szczególnym przypadku, gdy 5 = P i T = -iQ, otrzymujemy zwane zdanie dwustronnie redukcyjne:

(Vx){P(x) - [Q(x) «-» /?(*)]}.

W przykładzie z rozpuszczalnością mówi ono, że gdy przedmii

zostanie zanurzony w wodzie, jest rozpuszczalny wtedy i tylko wtt

gdy się rozpuszcza. Znowu to zdanie jest częściową definicją rozpv czalności, pozwala bowiem rozstrzygnąć, czy przedmiot x jest rozpę

czalny, czy nie, tylko wtedy gdy zostanie on zanurzony w wodzie.

Para redukcyjna (lub zdanie obustronnie redukcyjne), w które

jest terminem teoretycznym, a P, Q, S i T terminami obserwacyji mi, dostarcza częściowej interpretacji empirycznej terminu R. G

pary redukcyjnej dla terminu ił dołączymy taką parę redukcyjną dla tego terminu, że poza nim pozostałe terminy w niej występujące są

'Definicje częściowe

159

jserwacyjne, otrzymamy dwustopniową częściową redukcję R do '-'rminów obserwacyjnych. Gdy i w tej drugiej parze redukcyjnej e wszystkie terminy „częściowego defirtiens” są obserwacyjne, dżemy dołączyć kolejną parę redukcyjną i tak dalej, aż otrzymamy, skończonej liczbie kroków, tak zwany łańcuch redukcyjny, _h ry ostatecznie dostarcza częściowej interpretacji terminu R.

Dookreślonie

terminu

zdefiniowanego

częściowo

" Obszar nieokreśloności terminu R można zmniejszać, wprowa-aiąc kolejne pary redukcyjne. Muszą one jednak spełniać warunek, f^nie prowadzą do rozstrzygnięć sprzecznych z rozstrzygnięciami ojfonywanymi na podstawie dotychczasowych par redukcyjnych, iarę postępu nauki obszar nieokreśloności terminów teoretycz-ęh powinien się systematycznie zmniejszać. W szczególności rzykładowe zdanie obustronnie redukcyjne częściowo definiujące zpuszczalność ma kłopotliwie rozległy obszar nieokreśloności. Jak ważył Camap, jeżeli wyciągniemy zapałkę z fabrycznie nowego ;'delka zapałek, potrzemy ją i doszczętnie spalimy, nie będziemy dgli orzec na podstawie zdania, o którym mowa, czy była ona żpuszczalna, czy nie. To zaś nie daje się pogodzić z naszą intuicją clukcyjną. Problem można rozwiązać, uzupełniając przykładowe ąnie redukcyjne warunkiem, wedle którego każde dwa ciała Jednakowej strukturze chemicznej są bądź oba rozpuszczalne, bądź ^'nierozpuszczalne. Na tej podstawie próba rozpuszczenia jednej :apałki rozstrzyga kwestię rozpuszczalności wszystkich (podobnych d niej) zapałek świata.

Kłopoty z regularn i korespondencji

''Zadanie dostarczenia częściowej interpretacji dla teoretycznej "ęści teorii Carnap³⁰ później powierzył regułom korespondencji -or. rozdz. II, p. 2), nie przesądzając ich ogólnej formy. Łańcuchy redukcyjne można uznać za szczególny przypadek reguł korespon-encji. Koncepcja częściowej interpretacji ostatecznie upadła między nhymi na skutek niejasnego statusu reguł korespondencji. Jeżeli ależą one do teorii, to każda zmiana reguł korespondencji, na

jfzyklad wprowadzenie nowej pary redukcyjnej w celu zmniejszenia obszaru nieokreśloności jakiegoś terminu, jest zmianą teorii: przysparza jej nowych twierdzeń. Jeżeli zaś reguły korespondencji nie ależą do teorii, to zdania teoretyczne nie mają żadnej interpretacji apirycznej. Żeby bowiem zdanie teoretyczne z teorii miało inter-ML____

Żob. R. Camap, The Methodological Character of Scientific Concepts, dz. cyt.