~LWF0032 (2)

Ryc. 21. Kamień z Klinte Hunninge (Gotlandia). Wg S. Lindqvista

okolicach budowano z niego często ściany pomieszczeń, gdzie indziej jednak przeważało budownictwo drewniane — słupowe i plecionkowe, łączone z gliną, lub może zrębowe. Szpary między budulcem uszczelniano polepą i darnią. Dachy, z reguły dwuspadowe (ryć. 21), sięgały nieraz do powierzchni gruntu, pokryte najpewniej sitowiem lub słomą. Wewnątrz zapewniał ciepło ogień utrzymywany na paleniskach z kamieni polnych, nieraz z glinianą podkładką, usytuowanych w środkowej części domostwa. Pomieszczenia te były kurne, dym uchodził przez otwory pozostawiane w dachu. Światło dzienne docierało najpewniej jedynie przez drzwi. Pospolite w Skandynawii w zaraniu wczesnego średniowiecza domostwa sięgały rozmiarami do 60 m długości i 10 m szerokości. Znajdowali w nich schronienie zarówno ludzie, jak i wyczulony bardziej na chłód inwentarz żywy.

Ryc. 22. Umocnienia kamienne z V-VII w. w Eketorp (Olandia). Wg. M. Sten-

bergera

A — mur starszy; B — mur młodszy; C — zabudowa wnętrza

Podobne zasady budowlane stosowano w^r przypadku przedsięwzięć, które miały na celu ochronę nie tyle przed przyrodą, co ludźmi⁴⁴. Jak wiemy, przełom starożytności i wczesnego średniowiecza to okres wznoszenia w całej Skandynawii licznych grodów schronieniowych, nieraz też jednak, jak np. na Olandii, stale zamieszkiwanych. Podstawowym budulcem ich wałów były kamień i ziemia. Badania wykopaliskowe, przeprowadzone w Eketorp na Olandii, ujawniły, że lico zewnętrzne i wewnętrzne otaczającego gród muru o szerokości 2 m zostało zbudowane z płyt kamiennych, środek zaś wypełniony rumoszem skalnym (ryc. 22). Eketorp, osada obronna regularnie wewnątrz zabudowana, przedstawiał zapewne

⁴⁴ Por. Fischer, [w:] NK, t. 17, 1953, s. 133 n., jak też studia uwzględnione w przyp. 16.