~LWF0084 (2)

154

c. 74. Kamień z Horgran (Gotlandia). Wg S. Lindqvista

Środowiska chłopskie, najbardziej konserwatywne, jak świadczy późniejszo piśmiennictwo i dane etnograficzne, długo jeszcze zachowały pamięć o dawnych bogach i należnych im darach, które miały zapewnić pomyślność zbiorów i plenność stad.

Dynamikę przemian kulturowych w chwili przełomu wczesnofeudalnego

Hyc. 75. Forma odlewnicza z Trendgarden (Jutlandia).

Wg Les Viking8

najlepiej ujawnia bogata i zróżnicowana sztuka norinańska⁷⁴. Chłonne na nią były środowiska dworskie, towarzyszyła ona codziennie mieszkańcom gospodarstw chłopskich i wczesnych miast.

Szeroki rozwój rzemiosła artystycznego, wymiany wytworów i doświadczeń nie byłby do pomyślenia bez tych wyrafinowanych odbiorców.

Jak pamiętamy, społeczności normańskie już w pierwszych wiekach średniowiecza rozwijały niezmiernie bogatą twórczość w tej dziedzinie.

Najbardziej widoczną cechą zdobnictwa przedmiotów codziennego użytku było upodobanie do stylizowanych wątków zwierzęcych. Upowszechnienie się ornametu plecionkowego nadało tym motywom zupełnie abstrakcyjne niekiedy kształty.

Do tych tradycji nawiązywała szeroko sztuka użytkowa doby wikingów. Niektóre wątki przejmowano wprawdzie z luksusowych wyrobów, importowanych z kontynentu, lecz bogaty zestaw zabytków' z Oseberg świadczy, jak bardzo jeszcze w połowie IX w. na dw^ro-rze władców norweskich hołdowano rodzimym upodobaniom. Najwięcej sporów budzi problem pochodzenia motywu tzw. bestii chwytającej, którą niektórzy badacze, od S. Mullera poczynając, uznają za naśladownictwo karolińskich lwów. Chyba jednak rację mają O. Klindt-Jensen i D. M. Wilson wskazując na rodzime raczej źródła tego wzoru, podobnie jak splecionych ze sobą ptaków i in.⁷⁵ Bówmież sceny przedstawione na zachowanych szczątkowo tkaninach (tabl. IX, 3) wieloma swymi cechami przypominają ryty gotlandzkie z VIII w^r. i bogate zdobnictwo metalowe tamtej doby.

Rozwinięciem tych kierunków były nowe formy wstęgowego ornamentu plecionkowego, bardziej niż w Oseberg wysmukłej „bestń chwytającej⁵⁵, jak też częstyJbardzo motyw małego zwierzęcia_z odwróconą ,do__tyłu głową (ryc. 76). Rozwiązania te, powszechne od połowy IX w. do końca X w., zostały określone mianem stylu. Borre. Wiele świetnych zabytków tego kierunku powstało w X w. poza skandynawską ojczyzną Normanów (ryc. 77). W tym nurcie mieściły się też wstęgowe motywy zwierząt o gło-

⁷⁴    Z obszernej literatury ha temat kultury artystycznej Skandynawii w tej dobie i jej ogólnoeuropejskich powiązań KK, t. 27, 1931; Ab erg 1941; Sketelig 1948; tenże 1949; B. Almgren 1955; Christiansson 1959; Wilson, Klindt-Jensen 1966; Capelle 1968; 0.rsnes 1969 i in.

⁷⁵    Wilson, Klindt-Jensen 1966, s. 48 n.