~LWF0041 (2)

80

ności wynagradzanej po śmierci triumfalnym przyjęciem w przybytku poległych wojowników — Walhalli.

Twórczość artystyczna w swych różnych, bogatych przejawach dobrze odzwierciedla drogi rozwoju kultury Normanów w zaraniu średniowiecza. Bystra obserwacja otoczenia łączyła się z różnorodnością, rozwiązań formalnych, rozległe kontakty ze światem zaspokajały zarówno rosnące potrzeby materialne, jak i duchowe. Nie było też raczej przypadkiem, że kiedy doszło do kryzysu dotychczasowych układów społeczno-gospodarczych i politycznych, jednym z pierwszych skutków stały się wyprawy zamorskie, skierowane ku krajom, skąd czerpano dotąd tak często źródła _% inspiracji.

III. W DOBIE PRZEŁOMU WCZESNOFEUDALNEGO (OD KOŃCA VHI DO POCZĄTKU XI WIEKU)

RUCII WIKINGÓW

U północno-wschodnich wybrzeży Anglii wylądowali w 793 r. „poganie” zza morza, którzy znienacka zdobyli i splądrowali jeden z najzamożniejszych tamtejszych klasztorów, sławny ośrodek kultu św. Cuth-berta na wyspie Lindisfarne (ryc. 34). W rok później podobny los spotkał pobliskie zgromadzenia zakonne w Jarrow i Wearmouth, w 795 r. piraci pojawili się u wybrzeży Irlandii. Rozpoczęty się wyprawy wikingów, które w ciągu najbliższych dwu i pół stuleci miały stać się jednym ze znaczących elementów historii europejskiej¹.

Grabieżców można było stosunkowo szybko zidentyfikować. Byli to przybysze z drugiej strony Morza Północnego, mieszkańcy wybrzeży Norwegii (ryc. 35). Wkrótce dołączyli się do nich Duńczycy. Nazywali oni siebie „wikingami”, co może miało oznaczać „mieszkańców zatok”, których pełne były wybrzeża Skandynawii (staronordyjskie vik = zatoka). Szybkie, dobrze uzbrojone drużyny na swych długich łodziach napędzanych żaglami pojawiały się odtąd raz po raz u wybrzeży Europy Zachodniej, rabując wsie, miasta, klasztory i umykając z łupem. Pozostawały po nich ruiny i zgliszcza, w kościołach modlono się: „Od wściekłości Normanów uchowaj nas, Panie!”

Wikingowie zapuszczali się coraz dalej i dalej. W 1 połowie IX w. stali się plagą wybrzeży fryzyjskich, doprowadzając do ruiny kwitnące dotąd emporia handlu z Północą — Dorestad i Quentowik. Sięgnęli rychło na kanał La Manche i do Zatoki Biskajskiej, zagrażając miastom położonym nad spławnymi rzekami — Sekwaną, Loarą, GardńnąT W roku 844 dotarli

6 — Normnnowlp

1

Kuch wikingów doczekał się już wielu całościowych ujęć. Wśród nich zachowały wartość ze względu na ustalenia faktograficzne dawne kompendia Steenstrup 1876-1882; Bugge 1904-1906, z nowszych zaś na uwagę zasługują szczególnie Aske-berg 1944; Musset 1951, s. 45 n.; Arbman 1961; Brondsted 1965; Jones 1968; Les Yikings 1968; Gurevie 1969; 1 Normanni 1969, tamże szczegółowe bibliografie. O wikingach na „szlaku zachodnim”: Yogel 1906; Wadstcin 1925; Arbman, Stenberger 1935; Shetelig, [w:] Viking Antiguities 1940-1954, t. 1; Musset 1971, jak też dalej rozdz. IV naszego zarysu.