~LWF0063 (4)

o ramionach sięgających niemal pół kilometra! Znaleziono też tutaj pozostałości drewnianej baszty strażniczej. Okazało się, że usypanie kurhanu w tym właśnie punkcie miało symboliczne znaczenie: Harald, który przyjął chrześcijaństwo, wzniósł kurhan na miejscu, gdzie ■przedtem stała świątynia pogańska.

W wyniku badań północnego kopca stwierdzono, że umieszczony wewnątrz niego grób znajduje się na miejscu dawnego kurhanu, pochodzącego z epoki brązu.

Nader ciekawy rezultat dały wykopaliska archeologiczne prowadzone pod fundamentami wybudowanego w drugiej połowie XI w. kamiennego kościoła, znajdującego się między tymi dwoma kurhanami: archeologowie odsłonili tutaj resztki drewnianej budowli, będącej najprawdopodobniej kościołem, który Harald wzniósł po swym chrzcie także na miejscu dawnej pogańskiej świątyni, postawionej przez Gorma.

Wreszcie pod większym z głazów runicznych odkryto masywny kamienny fundament, bez wszelkich śladów grobu, co potwierdziło opinię, iż stoi on w tym samym punkcie, w którym umieszczony został niegdyś przez jego twórcę.

Wypowiadano zdanie, że w północnym kurhanie spoczywali i Tyr, i Gorm. Brak ich szczątków tłumaczono tym, iż przeniesione były później w inne miejsce, prawdopodobnie do kościoła w Roskilde (pod Kopenhagą), gdzie Harald rezydował, założył biskupstwo i gdzie następnie został pochowany około 986 r.

Taik rwięc kurhan północny powstał za Gorma i tam złożono jego zwłoki, obok zwłok zmarłej wcześniej Tyr. On też wzniósł dużą świątynię z głazów ułożonych w kształcie kąta, pośrodku której znajdował się chram. Harald (natomiast, przyjąwszy chrześcijaństwo, zniszczył tę świątynię i kazał zbudować drewniany kościół. Zakończył on jednak wznoszenie kurhanu grzebalnego Tyr i Gorma. Zagadką pozostaje nadal, dlaczego Harald usypał nowy, niczego nie kryjący kurhan, powracając w ten sposób do formy pogańskiego pomnika. Należy chyba przypuszczać, iż ów komung-chirysfciaaiizator nie .zerwał jeszcze ostatecznie ze starą religią.⁷¹

130

Kurhany takie, wymagające pracy mnóstwa ludzi w ciągu dłuższego czasu, same w sobie stanowiły świadectwo potęgi władców, za których zostały -wzniesione, między innymi Haralda Sinozębego.

Wkrótce jednak, w^r połowie lat osiemdziesiątych X w., nastąpił kres świetności konunga Haralda. Zbuntowała się przeciwko niemu Norwegia, a ponadto pogorszyły się jego stosunki z synem, Swenem Widłobrodym. Doszło między nimi do walki zbrojnej i ranny Harald musiał uchodzić poza granice Danii. Według tradycji uciekł do Jomsborga, znanej nam już legendarnej twierdzy wikingów, założonej rzekomo przez niego. Władzę w Danii objął Swen, który na krótko przedtem wyzwolił Hedeby od Niemców.

W przeciwieństwie do swego ojca Swen był poganinem. Jak widać, chrzest Duńczyków za panowania Haralda, obwieszczony na głazie runicznym w Jelling, bynajmniej ani nie miał powszechnego charakteru, ani nie stanowił zakończenia procesu chrystianizacji Danii. Jednakże Swen odnosił się do duchowieństwa chrześcijańskiego tolerancyjnie, pragnąc uzyskać jego poparcie. Podjęta przez Swe-na próba przywrócenia władzy Duńczyków nad Norwegią zakończyła się niepowodzeniem. Konung duński oraz jego sojusznicy, jakoby wikingowie z Jomsborga, zostali całkowicie rozgromieni w bitwie morskiej u wybrzeży Norwegii. Nie powiodło się Duńczykom również w iwojnie ze Szwedami. W tej sytuacji Swen skierował swe ekspansywne zapędy przeciw Anglii.

Kraj ten przeżywał wówczas okres słabości, wywołanej zarówno walkami, jakie na jego ziemiach toczono o koronę królewską, jak i nieudolnymi rządami Ethel-reda II, który zyskał sobie przydomek Bezradnego. Ponadto wielcy feudałowie, umocniwszy swój stan posiadania, nie udzielali monarsze dostatecznego poparcia, a skandynawska ludność wschodnich i północno-wschodnich dzielnic Anglii wcale nie miała zamiaru długo podlegać władzy anglosaskiego króla i tylko czekała na sposobność, aby się spod niej wyzwolić. Wikingowie zaczęli ponownie napadać na Anglię jaszcze przed wstąpieniem Swena Wi-dłobrodego na tron duński. Sądzi się, że byli wśród nich ludzie przeciwni chrystianizowaniu Danii przez Haralda

9*

131