~LWF0093 (4)

Szlaki wypraw wikingów

dów, szybciej zaczęli przyjmować nowy sposób życia, włączać się w orbitę cywilizacji europejskiej.

Ocena roli, jaką wyprawy wikingów odegrały w procesie burzenia społeczeństwa przedklasowego i kształtowania się feudalizmu w krajach skandynawskich, jest trudna i -problem ten pozostaje do końca jeszcze .nie wyjaśniony. Sądzić należy, iż ekspansja zewnętrzna Skandynawów j / wywołała sprzeczne konsekwencje dla dalszego rozwoju [/ stosunków wewnętrznych w Szwecji, Norwegii i Danii. Napływanie do tych krajów bogactw kupowanych i zdobywanych na wschodzie i zachodzie niewątpliwie sprzyjało pogłębianiu się gospodarczego i społecznego zróżnicowania oraz umacnianiu pozycji warstw wyższych. W epoce wikingów gwałtownie wzrosła ilość niewolników, których posiadali ludzie bogaci i majętni oraz liczni bondowie. Zdawałoby się, że okoliczności te powinny sprzyjać szybszemu obumieraniu ustroju rodowego. Ale równocześnie część ludności porzucała Skandynawię, co nie mogło nie hamować przebiegających tam procesów społecznych. Nie należy .pochopnie sądzić, że skandynawscy możni, którzy wzmocnili się w IX—XI w. na skutek piractwa, handlu i zdobycia niewolników, tworzyli klasę feudałów. Podstawą bogactwa wszystkich tych hawdingów i stormanów pozostawała bowiem własność ruchoma, nie zaś ziemia, nie .dochody ciągnięte z wyzysku zależnego chłopstwa. Część niewolników otrzymywała nadziały ziemi. Ich sytuacja społeczna rzeczywiście pod pewnymi względami zbliżona była do sytuacji wyzyskiwanego feudalnego chłopa, ale przecież .nie wolno ignorować istniejących również zasadniczych różnic. Rozpowszechnienie się niewolnictwa, • które długo jeszcze istniało w Skandynawii po wyprawach wikingów, stanowuło najprawdopodobniej jedną z przyczyn pewnego opóźnienia procesu feudalnego uzależniania wolnych bondów, a także jego powolności.

Większa część możnych, wzbogaconych i wzmocnionych dzięki w\vpraw^Tom przeciwko innym krajom, nigdy nie stała się feudalnymi posiadaczami ziemi. Wielu wybitnych przedstawicieli tej warstw}-, usiłujących zachować swą niezależność .od władzy królewskiej, poległo w walce z wojskami monarchy, który prowadził politykę jedinocze-

191