~LWF0087 (4)

rolę w epoce wikingów. Jednakże cechy hawdinga, inicjatora wojen i opiekuna wojowników były widocznie właściwe Odynowi już w tamtych czasach. Według wierzeń Skandynawów ludzie trafiali po śmierci do Halli — ponurego państwa zmarłych, gdzie panował chłód i smutek i gdzie wszyscy tkwili w bezczynności. Wojownicy, którzy padli w walce, byli jednak uważani za wybrańców Odyna. Tylko oni mogli dostać się do Walhalli — ogromnego pałacu Odyna. Płynęli tam okrętami lub przybywali konno. O istnieniu takich właśnie wyobrażeń świadczą, obok cmentarzysk, liczne rysunki na kamieniach. Na niektórych z nich uwidoczniona jest Walkyria, z pucharem w ręku spotykająca jeźdźca podążającego do Walhalli. Statuetki kobiet w bogatych szatach (prawdopodobnie Walkyrii) z pucharami oraz figury jeźdźców były bardzo rozpowszechnione; odnaleziono je w Birce, Hedeby i innych miejscowościach. Wikingowie, dopuszczeni przez, Odyna do Walhalli, co dzień biesiadowali w sali ozdobionej złotem. Co dzień też opuszczali oni pałac i wszczynali między sobą bitwę, ale wkrótce powracali do przerwanej uczty. Wierzono, że gdy nastąpi koniec świata, Odyn ruszy do walki na czele swych wojowników. Legenda głosiła, że wódz duński Ragnar Lodbrog niósł na czele swoich oddziałów sztandar z wyszytym wizerunkiem kruka Odyna, który skrzydłem miał wskazywać wojownikom kierunek wyprawy, i stąd pochodzi przydomek Raghara, gdyż „brog” znaczy: sztandar, a „lod”: los. Podczas uczt pito wino na cześć Odyna i „za zwycięstwo”.

Odyn uchodził wśród Skandynawów nie tylko za wodza wojsk, inicjatora bitew i siewcę waśni. Był również wiecznym pielgrzymem, nigdy nie bawiącym dłużej w jednym miejscu, starcem w nasuniętym na oczy kapturze, spowitym w niebieski płaszcz, chętnym do przeistaczania się i do mistyfikacji. Dosiadając ośmionogiego rumaka Sleipnira (Skandynawowie czcili konia jako święte zwierzę), z towarzyszącymi mu wilkiem i krukami, zwanymi „Pamięć” i „Myśl”, nieustannie poluje, uosabiając niepokój i pęd do wędrowania, którymi opanowani byli Skandynawowie w epoce wikingów. Odyn — to wreszcie wcielenie najwyższej mądrości, źródło magii i poezji

(„miody Odyna”). Chcąc stać się wszechwiedzącym i posiąść znajomość run, Odyn złożył samego siebie w ofierze: powiesił się na krzewie mirtowym, przebił włócznią i oddał oko w zamian za wzrok wewnętrzny — za mądrość.

Budzi wątpliwość pogląd niektórych uczonych, że Odyn był bóstwem możnych, warstwy wojowników, zaś władca piorunów i błyskawic, rudobrody siłacz Thor był bogiem rolników.⁹⁴ W pogańskiej Skandynawii- wszyscy mieszkańcy danego regionu, niezależnie od swej pozycji społecznej, uprawiali takie same kulty. Znamienna jest również duża popularność Thora, którego imię chętnie dawano dzieciom, powierzając je jego opiece. Takich imion, jak na przykład Thorolf, Thorfinn, Thorgrim, Thorir, Thora, Thorgeir, naliczyć można co najmniej kilkadziesiąt. Nosili je zarówno możni, jak i bondowie. Amulety pod postacią młota Thora składano do najbogatszych grobów. Jego wizerunek władcy wybijali na swych monetach. Wikingowie idąc do walki, często przyzywali Thora na pomoc, ponieważ był on także bogiem--wojownikiem. Uzbrojony w swój młot, Mjolnir, toczył boje z olbrzymami i potworami, broniąc przed nimi Mid-gardu — świata ludzi. Konungowie norwescy, a w ślad za nimi irlandzcy, uważali się za jego potomków. Czasemu też wikingów nazywano „ludem Thora”. Imiona Odyna i Thora zachowały się w skandynawskich, a stąd również w angielskich, nazwach dni tygodnia; po szwedzku „ons-dag” (dzień Odyna) to środa, „torsdag” (dzień Thnrsri to czwartek, „fredag” (dzień Friggi, żony Odyna) to ;

tek.

Mimo iż Odyn i Thor byli na równi najbardziej cz nymi przez Skandynawów bogami, należy sądzić, że pierwszy z nich w większym stopniu aniżeli drugi uosabiał ideały wikingów. Odyn jest nieporównanie bardziej skomplikowany, wieloznaczny i — jak można by dziś powiedzieć — arystokratyczny od prostodusznego młotni-ka Thora. O ile ten ostatni uosabiał kult siły fizycznej, o tyle potęga Odyna wynikała przede wszystkim z jego mądrości, wszechwiedzy, przebiegłości. Walory przypisywane Odynowi — to walory, jakie zdaniem ówczesnych winien posiadać każdy dobry dowódca. Kult Odyna za-

12*

179