~LWF0112 (3)

226

trąby (ludr). Voluspa w strofie 46 mówi o rogu. Zwraca tu uw^fagę podobieństwo postaci Heimdalla, który wznosząc do góry swój róg obwieszcza koniec świata, do chrześcijańskich aniołów, którzy dmąc w trąby, wzywać będą wszystkich na Sąd Ostateczny¹.

W Yoluspa (27) mówi się o wieszczce, że:

Wie ona, gdzie hljod Heimdalla jest skryty.

Heimdall oprócz rogu lub trąby posiadał więc jeszcze hljod, co dosłownie oznacza słuch. I dowiadujemy się, że podobnie jak oko Odyna, znajduje się on w źródle Mimira, ukrytym pod świętym pniem Yggdrasilla. Pojawia się tu ponownie paralela Heimdall-Odyn, która przekonuje, że nie chodzi tu o róg Heimdalla, jak sądziło wielu badaczy, ale właśnie o jego słuch, a konkretnie ucho², schowane podobnie do oka Odyna w Mimisbrunnr jako zastaw, co tłumaczyłoby motyw jego nadzwyczajnego słuchu, podobnego do magicznego wzroku Odyna. Obaj za swe umiejętności zapłaciliby więc podobnie, jeden swym okiem, a drugi uchem. Przyjmując taką tezę wzmiankę Yoluspa (27) należy więc łączyć ze zdolnością Heimdalla do słyszenia i widzenia na niewyobrażalne odległości oraz z jego siłą jasnowidzenia, a nie z odrębnym od tego wątku motywem jego rogu zwanego Gjallhorn.

Postać Heimdalla interpretowano bardzo różnie³. Jan de Vries (1955, 257-268; 1957, 238-244) przypisał go do funkcji wojennej jako strażnika Asgardu, natomiast Georges Dumćzil (2000, 171-188) usiłował dostrzec w nim boga początków, odpowiednika rzymskiego Janusa, a także długiego życia, co sugerują jego dziewięciokrotne narodziny pozwalające na dziewięć żywotów (tłumaczy to, dlaczego mógł już raz zginąć, a żyje nadal). Jego związki z jasnością i złotem dawały powód, by widzieć w nim bóstwo solarne i ogniowe (B. Maier 1999, 237).

Heimdall znany jest tylko ze źródeł skandynawskich. Zwraca uwagę brak jego kultu, choć zauważyć trzeba, że mit jego walki z Lokim pojawił się na ścianach hali Olafa Paia opisanej w Husdrapie.

9.2. Hoenir

Również Hoenir jest jednym z mniej znanych bogów skandynawskich. Znaczenie jego imienia nie jest całkiem jasne. Próbowano łączyć je z kogutem (kani) oraz z pojęciem śpiewu (ewentualnie piania), wskazując na możliwe pokrewieństwo jego imienia z łacińskim cano⁴. Hoenir należy do Asów (Skaldskap. I). W Haustlong (4) określony jest jako fet-Meili, „kroczący Meili”. Meili pojawia się na jednej z list (thulur) Asów jako syn Odyna (Skj. BI, 660), ale kim był poza tym - nie wiemy. W tymże Haustlong (14) Thor określony jest jako krewniak Meilego (Meilda blodi). Do określenia „kroczący Meili” wydają się nawiązywać peryfrazy Hoenira hinn skjota as, „szybki As”, i hinn lanag fot, „długonogi”, obie zapisane przez Snorriego (Skaldskap. 15). Lecz ich sensu już nie rozumiemy, nie znamy bowiem mitów, do których nawiązują. U tegoż Snorriego (Skaldskap. 15) Hoenir określony jest ciekawym przydomkiem aurkonungr. Pewne jest w nim to, że wskazuje na jego pozycję króla i władcy. Natomiast aur może oznaczać blask i światło (por. imię Aurvandila), ale też ziemię, jako że według Afaismal (10) aur jest jej mianem w języku bogów. E. Elgqvist (1957, 158— 159) próbował więc uznać Hoenira za „króla ziemi”. Ale aur oznacza też jasną, mokrą glinę lub szlam, który znajduje się w źródle pod Yggdrasillem (Gylf 16) i jasną rosę lub szron (hvitaur) na jego pniu (Vsp. 19). Może to wskazywać na związki jego przydomka aurkonungr z kultem (B.-M. Nasstrom 2001, 112) lub z mitem początków świata, w którym odgrywa niemałą rolę.

Według Voluspa (17) Hoenir wraz z Odynem i Lodurem stworzył bowiem pierwszą parę ludzi, Aska i Emblę. Pojawiając się na scenie wydarzeń po Ody-nie, a przed Lodurem, dał im inteligencję (odr). Kusi więc jego utożsamienie z którymś z braci Odyna, Wilim lub We, którzy według Snorriego towarzyszyli Odynowi przy tworzeniu pierwszych ludzi⁵. Według Voluspa (63) Hoenir jako jedyny z bogów starszej generacji przeżyje zagładę i w odnowionym świecie weźmie w swe ręce „wróżbiarską gałązkę” (hlautvidr), różdżkę służącą do wró-

1

   Mt 24,31: angelos suos cum tuba et voce magna; por. też Listy św. Pawła: 1 Tess 4, 16; 1 Kor 15,52. B. Pering 1941,233.

2

   B. Pering 1941, 241-242 (za F. Dettcrcrn).

3

   Zajmowali się nim: H. Pipping 1925; A. Ohlmarks 1937; B. Pering 1941; J. cle Vries 1955, 157-268; E.O.G. Turville-Petre 1964, 147-155; i F.R. Schroder 1967. 1-41.

4

   U. Dronke (1992, 681) zdecydowanie opowiada się za taką właśnie interpretacją. Por. J. de Vries 1962, 278; F.R. Schroder 1918, 238. Z dawnych, raczej rozpaczliwych, prób „ptasiej” interpretacji jego postaci warto jeszcze wspomnieć próbę utożsamienia go z łabędziem lub bocianem. Interpretowany był też bez dostatecznych po temu podstaw jako bóg niebios, słońca i wody, patrz W. Krogman 1931-1932, 311-312; A. Holtsmark 1949, 1-73; E. Elgqvist 1957, 163-165; H. Beck 2000. 55.

5

   Patrz wyżej, s. 37-38.