skanuj0098

Schulz laryzacji wynika ze stosunku uczniów uczących się na danym poziomie nauczania (niezależnie od ich wieku) do liczby ludności w grupie wieku, określanej w Polsce jako odpowiadającej temu poziomowi nauczania. Obejmuje zatem stosunek liczby dzieci z całego obwodu szkolnego podlegających obowiązkowi szkolnemu do ilości dzieci realizujących obowiązek szkolny.

Wyróżniamy dwa rodzaje wskaźnika schola-ryzacji: 1) wskaźnik schoiaryzacji brutto, który jest miarą powszechności nauczania, określając jaki jest stosunek wszystkich uczących się na danym poziomie kształcenia w tej gminie do całej populacji osób zamieszkujących tę gminę, będących w wieku nominalnie przypisanym temu poziomowi; 2) wskaźnik schoiaryzacji netto, będący stosunkiem procentowym uczniów w nominalnym wieku danego poziomu kształcenia do liczby ludności zdefiniowanej jak przy współczynniku skola-ryzacji brutto. Obliczenie powyższych wskaźników pozwala na ustalenie, czy następuje spadek czy wzrost współczynnika scholary-zacji na terenie danej gminy, a tym samym zdiagnozowanie, czy nie jest zaniedbywany obowiązek szkolny. Wskaźnik ten może być zaniżony, jeśli występują błędy szacunkowe ludności (np. nie zostały ujęte w sprawozdawczości statystycznej migracje mieszkańców bądź dzieci realizujące obowiązek szkolny poza systemem oficjalnym, wykazywanym w sprawozdawczości — szkoły zagraniczne na terenie naszego kraju, w których uczą się dzieci polskie, bądź szkoły za granicą, do których uczęszczają dzieci polskich dyplomatów wykazywane w stanach ludności).

GUS. Oświata i wychowanie w roku szkolnym 1996/ 97, Warszawa 1997.

Schulz Roman (ur. 21 II 1941, Toruń), pedagog; prof. UMK w Toruniu, kier. Zakładu Podstaw Pedagogiki; 1982-90 zastępca dyr. Instytutu Badań Pedag. w Warszawie; 1991— 94 dyr. Instytutu Pedagogiki UMK w Toruniu; 1993-99 czł. Komitetu Nauk Pedag. PAN (1993-1999); zajmuje się filozofią wychowania, pedagogiką ogólną, teorią szkoły, inno-watyką pedag. oraz wykorzystaniem technologii komputerowej w kształceniu i badaniach pedag.; gł. dzieła: Nauka a wartości wychowawcze (1974), Procesy zmiany i odnowy w oświacie (1980), Nauczyciel jako innowator (1989), Twórczość — społeczne aspekty zjawiska (1990), Teoretyczne podstawy twórczości pedagogicznej (1991), Szkoła: instytucja, system, rozwój (1992), Szkoła jako organizacja (1993), Twórczość pedagogiczna — elementy

m

teorii i badań (1994), Studia z innawalyki /ih dagogicznej (1994), Antropologiczne poihttl wy wychowania (red. 1996).

Sejm Nauczycielski, nazwa nadana plif-wszemu ogólnopol. zjazdowi oświat., w kló rym wzięło udział 802 przedstawicieli 44 organizacji nauczycielskich skupionych w Związku Pol. Towarzystw Nauczyciel skich, obradującemu w Warszawie 14-17 IV 1919 nad strukturą i organizacją szkolnieiwi w odrodzonej Polsce; jego uchwały miały alit-nowić podstawę ustawy oświat. Sejmu Unią wodawczego. W imieniu Min. Wyznań Rei! i Oświecenia Publ. referaty programowe, ilu tyczące węzłowych problemów organiz,it')| szkolnictwa wygłosili: W. Radwan i J. tlił lewski. Tematyka obrad znacznie wykroczyli poza tę problematykę. Omawiano m.in. .sprawę uprawnień władz centr. oraz samorządów i przedstawicieli społeczeństwa w zarządzi niu oświatą; postulowano (na wniosek II. Rit wida) podniesienie poziomu kształcenia tut-uczycieli szkól powszechnych; w sprawił przyszłego ustroju szkolnego znakoinlll większość delegatów opowiedziała się za syn? ternem w pełni demokr., którego podstaWf stanowiłaby 7-letnia jednolita szkoła po wszechna, nie podzielona na cykle programu we, bez progów selekcyjnych; życzliwie przy jęto też projekt K. Praussa oparcia na szkoli podstawowej 5-letniego gimnazjum, osi! tecznie jednak nie podjęto uchwały w te| sprawie; zalecono podniesienie rangi szkul nictwa zaw., by zarówno szkoła średnia ogrtl nokształcąca, jak i zaw. dawały prawo walę pu do szkoły wyższej. Mimo iż wpływ SoJiiUl Nauczycielskiego na ustawodawstwo szkolił! był ograniczony, problematyka na nim poru szana powracała wielokrotnie w dyskusjach aż do 1939.

sekularyzacja [łac. saectdaris' świecki), zjawisko utraty wpływu na społeczeństwu przez tradycyjne Kościoły, dogmaty wiary i wartości religijne; temu stanowi rzeczy lit warzyszy odejście od religijno-magicznegn rozumienia świata na rzecz logiczno-przyc/y nowego wyjaśniania związków pomiędzy obiektywnymi zjawiskami. Sekularyzacja jako proces społeczno-kulturowy dokonuje alf zarówno na poziomie instytucji, jak i na jiil ziomie świadomości społecznej i jednostki)¹ wej, czyli wiedzy ludzkiej.

Koncepcje sekularyzacji. W naukach spoi istnieją 3 sposoby wyjaśniania zjawiska sektl laryzacji: 1) materialistyczno-dialektyc/ity, 2) pozytywistyczny, 3) emancypacyjny, W ujęciu materialistyczno-dialektycznym -

sekularyzacja

lwu

mlwnlując się do analiz K. Marksa — przy-i /yii sekularyzacji można upatrywać w takiej oni,mie warunków ekonomicznych, dzięki Hiirej jednostka staje się na powrót podmio-n iii własnej pracy, szerzej — działalności. Na -Julek owej zmiany przezwyciężona zostaje uyhucja alienacji, której gorycz mogła uśmie-i v niczym opium jedynie religia, a tym samym zanika również podstawowa przesłanka iniiiiriiia tego fenomenu. Dmgi wielki nurt lilu/.ofii XIX w., a mianowicie pozytywizm, ("iilkreślał sekularyzacyjną rolę ludzkiego ro-nnm. O ile w epoce oświecenia poszukiwano i i gnś w rodzaju religii dla „oświeconych”

i    lu w odróżnieniu od religii ludu (1. Kant),

ii    lyle A. Comte, a za nim cały pozytywizm, Mijlnsił tryumf nauki i rozumu nad religią. Za-mwiio faza teologiczna, jak i metafizyczna to lyllui etapy na drodze rozwoju ludzkości, któ-n ilzięld nauce racjonalnej i empirycznej Mu.tcza obecnie w okres pozytywny. Idea ul ujętego racjonalnego oświecenia odzwier-i li illona została w koncepcjach psychologicznych. Dlatego też S. Freud w Przyszłości pew-iny;ii złudzenia ujmował religię jako iluzję , i działaniu neurotycznym, a następnie pisał:

Można by prorokować, że porzucenie religii mmi nastąpić z fatalną nieuchronnością promili rozwoju i że już znajdujemy się w samym środku tej fazy”. Wysoce prawdopodobne wydaje się, że zarówno zmiana stosun-inw ekonomicznych, jak i racjonalizacja /yri.i pod wpływem nauki i techniki stanowią iiowiie wytłumaczenie postępującej sekulary-< ,ii (i. Zarazem jednak należy mieć na uwadze ilu, że w robotniczych dzielnicach wielkich mi,ul (np. Berlina) sekularyzacja występowali w nie mniejszym stopniu jak w środo-iy| ik,ich „upodmiotowionych” biznesmenów i ,-y „oświeconych” naukowców. Zdaniem n llimhoeffera, podstawową przyczyną od-wiiiiii od zinstytucjonalizowanej religii jest liiuies „dojrzewania” świata i człowieka, i więc nie tyle teoretyczna krytyka religii, de-m.ukująca jej antropologiczną genezę II Feuerbach, S. Freud), ile zmiana świado-iiiiuci społecznej. Tyle że nie następuje ona u,i skutek rewolucyjnego upodmiotowienia •i/rroko rozumianej działalności produkcyjni'], jak chciał tego K. Marks, lecz dzięki ewo-lin yjnemu procesowi emancypacji człowie-l,i, który staje się autonomicznym podmio-ii-in własnych działań, jednostką „dojrzałą” I niezależną.

iii'kularyzacja w socjologii wiedzy. Przemiany społ., mające wpływ na stan świado-iinui i religijnej, można określić — za L. Ber-i‘,cii-iii i T. Luckmannem — jako proces modernizacji życia, którego cechą jest wzrost autonomii jednostek, wyrażającej się w możliwości dokonywania niezależnych wyborów we wszystkich obszarach życia. W pracy L. Bergera Imperatyw herezji [gr. hairein 'wybierać’] zostały przedstawione dwa typy społeczeństwa: dawny (tradycyjny) i nowoczesny (pluralistyczny).

Pierwszy typ społeczeństwa zdominowany jest przez los. Taki charakter miało społeczeństwo dawne i tradycyjne, w którym z trudem dopuszczano alternatywne sposoby działania i myślenia, a w konsekwencji i wybory. Życie jednostki było ustalone przez obowiązujące normy, wartości i wzory zachowań, które jawiły się jako oczywiste i na ogół były przez nią bezwiednie asymilowane. Oznacza to, że subiektywne przekonania pokrywały się ze społecznymi. Człowiek dawny był całkowicie zatopiony w strukturze oczywistości. W dawnej Europie ludzie mieli do dyspozycji zaledwie kilka wariantów oczywistych wizji rzeczywistości, które obejmowały wszystkie obszary życia. Nie istniało coś w rodzaju palety możliwych wyborów, co najwyżej można było zanegować panującą tradycję, a każde odstępstwo od z góry ustalonych zasad jawiło się jako herezja. Stąd też heteronomia była podstawową cechą ludzkiego istnienia. Drugim typem społeczeństwa, występującym w krajach o wysokim poziomie rozwoju kulturowego i gospodarczego, jest społeczeństwo nowoczesne. Charakteryzują go dwa podstawowe czynniki, a mianowicie zewnętrzny (nowoczesny świat) oraz wewnętrzny (nowoczesna świadomość). Podstawową cechą świata nowoczesnego jest pluralizm. Będąc wielkim rynkiem oferującym najprzeróżniejsze towary, stawia on człowieka wobec faktu istnienia wielu środków konsumpcji. Jednak oferta nowoczesności nie ogranicza się wyłącznie do sfer) konsumpcyjnej, lecz rozciąga się na cały ob szar kultury ludzkiej. Dotyczy ona zarówne nauki i sztuki, jak i moralności i światopoglą du. Odnosi się również do orientacji ząwo dowych, rodzinnych i politycznych. Świa dawny, zawierając listę konkretnych przepi sów determinujących wszystkie obszary ży cia, byl dla człowieka przeznaczeniem. No woczesna jednostka, mając do dyspozycji ca łą gamę możliwości, żyje w wielości konku rencyjnych światów.

Nowoczesność dokonuje pluralizacji żarów no świata zewnętrznego wobec człowiekr jak i tego, co wewnętrzne, a mianowicie świ: domości i wiedzy ludzkiej. Nowoczesn świadomość jest częścią i podstawą sytuacj