ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 1
I Blok2. Poznanie społeczne
literatura podstawowa: ROZDZIAA
2 w: Wieczorkowska, G. (2007). Kierowanie motywacją: rola
myśli i emocji. Warszawa: Wydawnictwa Instytutu Studiów Społecznych.
I.1 Pojęcia naturalne
I.2 Wpływ zawartości pamięci operacyjnej
I.2.1.A Badanie LICZBA SYTUACJI
I.2.1.B Badanie RADIO
I.3 Reprezentacje poznawcze
Budowa schematu poznawczego
I.3.1.A Badanie: ROZMOWA TELEFONICZNA
I.4 Modele umysłu
Ukryte teorie osobowości (Wojciszke s.113-115)
skalowanie wielowymiarowe jako przykład odtwarzania przestrzeni poznawczej
I.4.1 Uwzględnianie dynamiki
" M1. Modele ściśle uporządkowane i sformalizowane.
" M2. Model Kontrolowanego Pandemonium
I.4.2 Konstrukcyjny charakter pamięci
" Syndrom fałszywych wspomnień
" Efekt pewności wstecznej - Zjawisko  wiedziałem to wcześniej
I.4.2.A Badanie WYDARZENIE HISTORYCZNE
I.5 Wpływ kontekstu
Wpływ kontekstu może mieć postać: asymilacji lub kontrastu
I.5.1 Wpływ torowania
I.5.1.A Badanie TWARZE
I.5.1.B Badanie UPRZEJMOŚĆ
I.5.1.C Badania ZA
E CECHY- y
LI LUDZIE
I.5.1.D Badanie STAROŚĆ
I.6 Cztery strategie formułowania sądów:
" odtwarzania gotowych ocen,
" przetwarzania zmotywowanego,
" przetwarzania heurystycznego (uproszczonego),
" przetwarzania analitycznego (szczegółowego).
I.7 Efekty heurystycznego formułowania sądów
" Efekt pierwszeństwa
" Efekt zakotwiczenia
" Efekt potwierdzania (konfirmacji)
" Efekt inercji
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 2
" Efekt zbyt wczesnej aktywizacji (efekty pierwszeństwa + inercji)
I.7.1 Przykłady efektu pierwszeństwa:
I.7.1.A Badanie: OCENA UCZNIA
I.7.1.B Badanie: OCENA WYPRACOWAC

I.7.1.C Badanie: INTELIGENTNY  ZAZDROSNY
I.7.2 Przykłady efektu zakotwiczenia:
I.7.2.A Badanie WARTOŚĆ DOMU
I.7.2.B Badanie ONZ
I.7.3 Przykłady efektu potwierdzania:
I.7.3.A Badanie: TEST OSOBOWOŚCI
I.7.3.B Badanie: DIAGNOZA EKSTRAWERSJI
I.7.4 Przykłady efektu inercji:
I.7.4.A Badanie: DOBRY STRAŻAK
I.7.5 Przykład efektu zbyt wcześniej aktywizacji:
I.7.5.A Badanie: ZAMAZANA FOTOGRAFIA
I.8 Procesy automatyczne i kontrolowane. Paradoksalne efekty kontroli mentalnej
I.8.1 Rola zasobów poznawczych
I.8.1.A Badanie: IGNOROWANIE 1 i 2
I.8.2 Kontrola mentalna
I.8.2.A Badanie: BIAA
E NIEDy
WIEDZIE
I.8.2.B Badanie: DEPRESYJNI 2
I.8.3 Efekt sprężyny
I.8.3.A Badanie STEREOTYP SKINA
I.9 Dwa typy połączeń miedzy elementami reprezentacji poznawczych
system holistyczny i analityczny
I.9.1.A Badanie: NIEUŚWIADOMIONE PODOBIEC
STWO
I.9.2 Wpływ postaw jawnych i ukrytych na zachowanie. Rola zasobów poznawczych.
I.9.2.A Badanie: CZEKOLADKI
Kilka dni przed badaniem właściwym uczestnicy wypełniali szereg kwestionariuszy, które m.in.
zawierały pytania dotyczące postaw. Oceniali owoce i czekoladki na 10-punktowej skali  od
 bardzo negatywne do  bardzo pozytywne . Badanie postaw utajonych odbyło się w standardowy
sposób opisany w rozdziale 2. tomu 1. Badanie właściwe zaczynało się od wręczenia koperty z
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 3
liczbą, którą uczestnicy mieli pamiętać przez cały czas badania. Dla połowy badanych była to
liczba jednocyfrowa, dla połowy ośmiocyfrowa. W wielu wcześniejszych badaniach wykazano, że
utrzymywanie w pamięci ośmiocyfrowej liczby powoduje ograniczenie zasobów poznawczych. W
kolejnej fazie zadaniem badanych był wybór 5 produktów spośród 20 przekąsek (10 owoców i 10
czekoladek). Zmienną zależną była liczba wybieranych czekoladek (od 0 do 5). Notowano także
czas podejmowania decyzji.
Grupy eksperymentalne nie różniły się średnimi w zakresie postaw jawnych, ukrytych, liczbą
wybranych czekoladek, ani czasem podejmowania decyzji. Różniły się jednak korelacjami między
postawami a zachowaniem.
W warunkach nieograniczenia zasobów poznawczych liczba wybranych czekoladek nie zależała
od postaw utajonych, ale zależała do postaw jawnych. Im bardziej negatywne były postawy
jawne, tym mniej wybierano czekoladek.
W warunkach ograniczenia zasobów poznawczych liczba wybranych czekoladek nie zależała od
postaw jawnych, ale zależała do postaw utajonych.
Im bardziej pozytywne były postawy utajone, tym więcej wybierano czekoladek.
Ilustracja uzyskanych efektów interakcyjnych przedstawiona jest w tabeli 4.1.
Tab.4.1. Ilustracja efektów interakcyjnych uzyskanych w badaniu CZEKOLADKI
Liczba wybieranych czekoladek (na osi Y) w Liczba wybieranych czekoladek (na osi Y) w
zależności od zasobów poznawczych: zależności od zasobów poznawczych:
nieograniczonych (obc_N) vs ograniczonych nieograniczonych (obc_N) vs ograniczonych
(obc_W) oraz (obc_W)
postaw jawnych: pozytywnych (jawne_P) vs oraz postaw utajonych: pozytywnych
negatywnych (jawne_N) (utajone_P) vs negatywnych (jawne_N)
0,6 0,6
0,4 0,4
0,2 0,2
0 0
obc_N obc_W obc_N obc_W
-0,2 -0,2
-0,4 -0,4
-0,6 -0,6
Jawne_N Jawne_P Utajone_N Utajone_P
I.9.2.B Badanie: CZIPSY
Badanie składało się z trzech (niezależnych w oczach uczestników) części:
pomiaru postaw jawnych i utajonych dotyczących chipsów ziemniaczanych,
oglądania budzącego zarówno pozytywne, jak i negatywne emocje filmu,
oceny smaku chipsów. Badani zostali losowo podzieleni na dwie grupy, które różniły się jedynie
instrukcją w części 2. Grupa 1 (obc_W) proszona była o kontrolę ekspresji emocji  obserwujący
ich student nie mógł odgadnąć, jaki fragment filmu (zabawny czy straszny) oglądają. W wielu
badaniach pokazano, że wykonywanie takiego zadania powoduje ograniczenie zasobów
poznawczych. Grupa 2 (obc_N) miała pozwalać sobie na ekspresję emocji  tak, jak to się dzieje
podczas oglądania filmu w kinie. Zasoby poznawcze nie były więc ograniczone. Zmienną zależną
była ilość zjedzonych chipsów podczas części trzeciej. Grupy nie różniły się istotnie ani
postawami jawnymi, ani ukrytymi. Grupa o ograniczonych zasobach zjadła trochę więcej chipsów
podczas ich oceny, różnica ta zmniejszyła się, gdy uwzględniono czas, który upłynął od
ostatniego posiłku. Tak jak w poprzednim badaniu stwierdzono interakcyjny wpływ typu postawy i
ograniczenia zasobów poznawczych na ilość zjedzonych chipsów.
W warunkach nieograniczenia zasobów poznawczych liczba zjedzonych chipsów nie zależała
od postaw utajonych, ale zależała do postaw jawnych. Im bardziej negatywne były postawy
jawne, tym więcej zjadano chipsów.
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 4
W warunkach ograniczenia zasobów poznawczych liczba zjedzonych chipsów nie zależała od
postaw jawnych, ale zależała do postaw utajonych. Im bardziej pozytywne były postawy utajone,
tym więcej zjadano chipsów.
Ilustracja uzyskanych efektów interakcyjnych przedstawiona jest w tabeli 4.2.
Tab.4.2. Ilustracja efektów interakcyjnych uzyskanych w badaniu CHIPSY
Ilość zjadanych chipsów (na osi Y) w zależności Ilość zjadanych chipsów (na osi Y) w zależności
od zasobów poznawczych: od zasobów poznawczych: nieograniczonych
nieograniczonych (obc_N) vs ograniczonych (obc_N) vs ograniczonych (obc_W) oraz postaw
(obc_W) oraz utajonych: pozytywnych (utajone_P) vs
postaw jawnych: pozytywnych (jawne_P) vs negatywnych (jawne_N)
negatywnych (jawne_N)
0,6 1
0,5
0,1
0
obc_N obc_W
obc_N obc_W
-0,4
-0,5
-0,9 -1
Jawne_N Jawne_P Utajone_N Utajone_P
I.9.2.C Badanie: PIWO
Analogiczne wyniki uzyskano w kolejnym badaniu. Studentów lubiących imprezować zaproszono
do udziału w badaniu (płacono ok. $12), informując, że będą oceniać różne gatunki piwa.
Informowano ich, że badanie będzie składać się z czterech części: z kategoryzacji, części
rozrywkowej, testowania różnych piw, zadania na koncentrację. Ta ostatnia faza miała uzasadnić
ograniczenie spożycia alkoholu w fazie trzeciej. W fazie 1. badani, oprócz standardowego
pomiaru postaw jawnych i ukrytych, wypełniali kwestionariusz dotyczący samoograniczenia
spożycia alkoholu. Faza 2., polegająca na ograniczaniu lub nie zasobów poznawczych, miała taki
sam przebieg jak w badaniu CHIPSY. W fazie 3. badani otrzymywali dwie półlitrowe butelki piwa
z usuniętymi etykietami. Zadaniem badanych była ocena piwa z dwóch butelek na kilku skalach.
Mieli na to 15 minut i mogli przy tym wypić tyle piwa, ile chcieli. Nie wiedzieli, że piją piwo
bezalkoholowe.
Zmienną zależną była ilość wypitego piwa, która w warunkach nieograniczonych zasobów
poznawczych korelowała z wynikami w skali samoograniczenia i postawami jawnymi. W
warunkach ograniczonych zasobów ilość wypitego piwa można było przewidzieć jedynie na
podstawie postaw utajonych.
Podsumowując  w serii badań wykazano, że im bardziej negatywnie oceniamy słodycze, chipsy,
piwo, tym mniej chętnie po nie sięgamy. Ale jeżeli nasze zasoby poznawcze są ograniczone, to
najlepszym predyktorem zachowania są postawy ukryte, a nie jawne. W przypadku konfliktu
między postawami jawnymi a ukrytymi (uważamy, że słodycze są złe, ale kojarzą mi się nam z
pozytywnymi odczuciami) obserwujemy różnice w zachowaniu w zależności od ilości zasobów
poznawczych. Jeżeli jesteśmy zmęczeni, spieszymy się itp., będziemy sięgać po słodycze,
odrzucając je w warunkach dla nas komfortowych.
II Zmiana wartości obiektu pod wpływem kontaktu
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 5
II.1 Efekt ekspozycji : Bodz
ce wcześniej eksponowane są oceniane lepiej niż bodz
ce
nieznane
II.1.1.A Przykład ZDJ
CIA
Ilustracją zasady, że lubimy to, co znajome, są oceny dwóch zdjęć badanych
osób. Jedno z nich przedstawiało ich odbicie w lustrze. Fotografie były oceniane przez samych
badanych i ich przyjaciół. Okazało się, że preferują oni zdjęcia zgodne z tym, co widzą na co
dzień. Badani wybierali fotografię swojego odbicia w lustrze, zaś przyjaciele, którzy nie oglądają
nas w lustrze, woleli  normalne zdjęcie.
II.1.1.B Przykład: POPULARNE NAZWISKO
Innym przykładem mogą być wybory, które odbyły się w 1990 roku w Seattle. Do wyborów
do Rady Miejskiej wystartowało dwóch kandydatów o nazwiskach różniących się stopniem
popularności: Callow i Johnson. Ten drugi zgłosił swoją kandydaturę, ale nie traktował wyborów
zbyt poważnie i nie prowadził kampanii. Na liście wyborczej pojawiły się zatem nazwiska dwóch
kandydatów nieznanych dla większości wyborców. Kandydat o nazwisku Johnson otrzymał 53%
głosów, bo  jak się póz
niej okazało  w samym mieście było 27 osób o tym samym imieniu i
nazwisku, wśród nich był też znany prezenter telewizyjny. W czasie warszawskich wyborów
samorządowych w 2006 roku pojawiły się plakaty bez zdjęcia z podpisem  Ania Dąbrowska  na
plakatach wyborczych wykorzystywanie zdrobnień jest rzadko spotykane, dla wielu osób Ania
Dąbrowska to znana wokalistka promująca w tym samym czasie swoją nową płytę  Kilka historii
na ten sam temat". Okazało się, że faktyczna kandydatka Anna Dąbrowska (25 lat) skończyła
prawo, jest żoną wiceministra skarbu państwa, który wcześniej był radnym dzielnicy Śródmieście,
była na pierwszym miejscu na liście PiS. Podpisując się  Ania , chciała prawdopodobnie
wykorzystać efekt ekspozycji związany z promocją płyty piosenkarki o tym samym imieniu i
nazwisku. Czyli na jej wyborczy wynik mogły nałożyć się dwa efekty  efekt ekspozycji i efekt
pierwszeństwa. Anna Dąbrowska otrzymała 1391 głosów (czwarte miejsce). Niestety nie
potrafimy policzyć, ile z tych głosów zawdzięcza obu efektom. Ale można też rozważać, na ile
reklama radnej Anny Dąbrowskiej wpłynęła na sprzedaż płyt wokalistki.
Wykazano, że aby efekt ekspozycji, wystąpił, nie jest konieczna nasza
świadomość faktu, że widzieliśmy dany bodziec.
Schemat typowego eksperymentu wykazującego efekt ekspozycji składa się z dwóch
faz:
" FAZA 1. Badanym pokazuje się w czasie podprogowym, tzn. uniemożliwiającym
rozpoznanie, nowe dla nich bodz
ce, np. chińskie ideogramy, tureckie słowa, zdjęcia
nieznanych twarzy.
" FAZA 2. Badani oceniają stopień swoich pozytywnych reakcji wobec
prezentowanych w tradycyjny sposób obiektów, które stanowią bodz
ce stare (tzn.
prezentowane w fazie 1.) lub bodz
ce nowe (nieprezentowane wcześniej).
II.1.1.C Badanie : CHIC
SKIE IDEOGRAMY
Faza 1. Prezentowane podprogowo ideogramy
Faza 2. Przedstawiane normalnie ideogramy:
" Prezentowane wcześniej podprogowo podobały się bardziej niż nieprezentowane
wcześniej, chociaż badani nie rozpoznawali, co widzieli wcześniej
II.1.1.D Badanie POWTARZANIE [Monahan, Murphy, Zajonc, 2001]
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 6
Badanym prezentowano w czasie podprogowym (4 ms) bodz
ce (chińskie ideogramy,
nieregularne wielokąty).
E1- 5 powtórzeń, 5 bodz
ców
E2 - 25 bodz
ców
E3 - brak ekspozycji
W drugiej fazie mieli oni ocenić, jak bardzo lubią każdy z bodz
ców, na skali od 1 (w ogóle) do 5
(trochę).
" Na 15 ocenianych bodz
ców składało się:
- 5 starych (prezentowanych wcześniej w E1 i E2),
- 5 nowych strukturalnie, podobnych do prezentowanych wcześniej w E1 i E2,
- 5 nowych niepodobnych do prezentowanych wcześniej.
5
4
3
2
1
0
stare now e-pod now e-niep
0 25 5 x 5
Różnice w średnich wartościach  lubienia prezentowanych bodz
ców
II.1.2 Podsumowując:
To, co jest częściej eksponowane:
" Podoba nam się bardziej
" Jest uznawane jako częściej występujące (efekt dostępności)
Efekt ekspozycji występuje wtedy, gdy nasze wyjściowe preferencje są słabe
Dlaczego?
"  oswojenie otoczenia poprzez odczucie harmonii w polu percepcyjnym (Wcześniej
 widziany bodziec łatwiej przetwarzać przy ponownym kontakcie niż bodz
ce, których się nie
widziało wcześniej).
Silniejszy efekt ekspozycji wywołują ekspozycje:
" losowe (nieuporządkowane) niż uporządkowane,
" krótkotrwałe niż długotrwałe,
" bodz
ców złożonych i interesujących niż prostych i nieinteresujących.
przy bodz
cach eksponowanych podprogowo.
Po bardzo dużej liczbie ekspozycji obserwuje się spadek atrakcyjności bodz
ców.
Można zaryzykować hipotezę, ze w przypadku :
" nieznanych bodz
ców  wybierać będziemy to, co znajome (efekt ekspozycji),
" znanych bodz
ców  wybierać będziemy to, co nowe (efekt nowości).
Ale trzeba pamiętać o :
Habituacji (to, co nas zwykle pobudzało, może stać się obojętne czy nawet nudne także pod
wpływem rutyny).
Efekcie adaptacji (aktualna ocena obiektu zależy od poziomu wyznaczonego przez
wcześniejsze doświadczenia) por. Meyer Psychologia Społeczna s.498
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 7
III Atrybucje: wnioskowanie na podstawie zachowania
Literatura: Wojciszke. s99-
III.1 MODEL ATRYBUCJI (współzmienności Kelleya) 
Wojciszke s.104
Karol skrytykował mój wykład.
Aby to zinterpretować (odkryć przyczynę tego) muszę określić:
1) powszechność (zgodność - czy inni też krytykują).
2) wybiórczość (czy krytykuje też innych wykładowców)
3) stabilność (spójność, zwartość - czy krytykuje wszystkie moje wykłady)
Jeżeli zachowanie charakteryzuje się niską stabilnością (tylko raz skrytykowałi) Przyczyna leży
w specyficznych warunkach,
Jeżeli zachowanie charakteryzuje się wysoka stabilnością to możemy zastanawiać się czy
krytyka, która mnie spotkała jest spowodowana przeze mnie, czy też wynika z własności
Karola.
Jeżeli jego zachowanie cechuje:
1) niską powszechność  jest jedynym, który krytykuje
2) niską wybiórczość  krytykuje wykłady innych
3) wysoką stabilność  krytykuje wszystkie moje wykłady przyczyna leży w Karolu.
Jeżeli jego zachowanie charakteryzuje się
1) wysoką powszechnością  wszyscy krytykują moje wykłady
2) wysoką wybiórczością  krytykuje tylko moje wykłady
3) wysoką stabilnością  krytykuje wszystkie moje wykłady przyczyna leży we mnie.,
Badania pokazały, że nie wykorzystujemy informacji o powszechności, bazując na stabilności i
wybiórczości. Pewnie dlatego, że nie mamy tych informacji na co dzień.
III.2 Reguły atrybucji:
R1. Zasada pomniejszania
Niedoceniamy roli danej przyczyny jeżeli dowiadujemy się o czynnikach sprzyjających
wystąpieniu wyjaśnianego zachowania
R2. Zasada powiększania
Przeceniamy rolę danej przyczyny jeżeli dowiadujemy się o czynnikach niesprzyjających
wystąpieniu wyjaśnianego zachowania
III.3 Deformacje procesu atrybucji
" Podstawowy błąd atrybucji- oceniając innych przeceniamy wpływ czynników
wewnętrznych (dyspozycji) a niedocenianie czynników zewnętrznych (sytuacji)
" Asymetria atrybucyjna (własne zachowania wyjaśniamy sytuacją, innych ich
dyspozycjami)
(1) + (2)= błąd perspektywy
III.3.1 Tendencja do chronienia JA:
1. Egotyzm atrybucyjny  wyjaśnianie własnych zachowań w pochlebny sposób
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 8
2. Egocentryzm atrybucyjny- przecenianie własnego wkładu
III.4 Przyczyny błędu perspektywy
f& Informacja  obserwator nie zna realiów społecznych
f& Ideologia  akceptacja doktryny osobistej odpowiedzialności za działania
f& Percepcja  dla obserwatorów osoby działające są wyraziste (heurystyka zakotwiczenia)
f& Języki zachodnie zawierają znacznie więcej terminów do opisywania osobowości niż
sytuacji
f& Ograniczenie zasobów poznawczych.
III.4.1 Rola percepcji
III.4.1.A Przykład: PUNKT SIEDZENIA 1
W tym badaniu Janusz i Rafał prowadzili rozmowę, którą obserwowało 6 badanych:
1) E1 i E2 siedzieli po bokach Janusza i Rafała  widzieli ich z profilów;
2) J1 i J2 siedzieli za plecami Rafała  mogli więc obserwować Janusza;
3) R1 i R2 siedzieli za plecami Janusza  mogli obserwować Rafała.
R1 E1 J1
JANUSZ RAFAA

J2
R2 E2
Rys. 1.6. Ilustracja do przykładu PUNKT SIEDZENIA 1
Po skończeniu rozmowy wszyscy byli pytani o to, kto rozpoczął rozmowę i kto decydował
o jej przebiegu. E1 i E2 przypisywali równy wpływ na rozmowę Januszowi i Rafałowi. J1 i J2,
siedzący za plecami Rafała, wskazywali Janusza jako nadającego ton rozmowie. R1 i R2,
siedzący za plecami Janusza, uznawali Rafała za osobę decydującą.
20
18
16
14
12
Janusz
10
Rafał
8
6
4
2
0
J1 & J2 E1 & E2 R1 & R2
Rys. 1.7. Wyniki badania PUNKT SIEDZIENIA 1. Na osi Y przedstawiono przypisywany przez
obserwatorów stopień odpowiedzialności rozmówców (Janusza, Rafała) za przebieg rozmowy.
III.4.1.B Przykład: PUNKT SIEDZENIA 2
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 9
Twarze Janusza i Rafała, którzy prowadzili rozmowę, filmowano za pomocą kamery
wideo. Następne zadanie zależało od grupy, w której znalez
li się badani.
Grupa 1 dokonywała oceny bez oglądania filmu.
Grupa 2 dokonywała oceny po obejrzeniu filmu, na którym widzieli to samo, co podczas
rozmowy. Janusz widział twarz Rafała, Rafał twarz Janusza, obserwatorzy widzieli twarz osoby,
którą obserwowali.
Grupa 3 dokonywała oceny po obejrzeniu filmu z odwróconą perspektywą. Janusz
widział swoją twarz, Rafała swoją. Obserwatorzy widzieli także własne twarze.
Zadaniem badanych była ocena w jakim stopniu na przebieg rozmowy wpłynęły cechy
rozmówców a w jakim sytuacja. Oceny dokonywały zarówno Rafał, Janusz jak i obserwujące je
osoby.
W drugiej grupie oglądane filmy odpowiadały naturalnej perspektywie  widzimy twarz
naszego rozmówcy, a nie własną. Rafał oglądał sfilmowaną twarz Janusza, a Janusz  twarz
Rafała. Zgodnie z oczekiwaniami wystąpił podstawowy błąd perspektywy: Rafał przypisywał
odpowiedzialność Januszowi, Janusz Rafałowi.
W trzeciej grupie osób rozmawiający mężczyz
ni oglądali na wideo własne twarze (czyli
oglądali siebie samych z punktu widzenia obserwatora). W tej grupie częściej wyjaśniali swoje
zachowanie w kategoriach własnych cech, a nie zachowania rozmówcy. Taka sama tendencja
wystąpiła u obserwatorów oglądających w tej grupie własne twarze. To, na czym była
skoncentrowana uwaga (twarz Janusza vs twarz Rafała) determinowało interpretację stopnia
wpływu na przebieg rozmowy (ja vs mój rozmówca). Obserwatorzy także przypisywali większy
wpływ osobie, której twarz oglądali.
Badanie: PUNKT SIEDZENIA 2
Obserwujący Obserwujący
twarz Rafała twarz Janusza
JANUSZ RAFAA

Rys. 1.8a. Ilustracja do badania PUNKT SIEDZENIA 2
7
6
5
4
3
2
1
0
aktorzy obserwatorzy
rozmowa ta sama odwrócona
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 10
Rys. 1.8b. Stopień wpływu na przebieg rozmowy cech aktora minus własności sytuacji w
zależności od perspektywy. Im wyższy wynik, tym większa odpowiedzialność aktora za przebieg
rozmowy.
Średnie przedstawione na rysunku 1.8b pokazują, że:
" w czasie normalnej rozmowy obserwatorzy przypisywali dużo większą odpowiedzialność
za jej przebieg aktorom niż oni sami;
" gdy oglądano film z rozmowy z normalnej perspektywy (aktorzy widzieli tylko twarz
swojego rozmówcy), różnica się pogłębiła;
" po obejrzeniu filmu z rozmowy z odwróconą perspektywa (aktorzy widzieli tylko swoją
twarz, obserwatorzy swoją), atrybucje zmienily się drastycznie  aktorzy przypisali sobie
dużo większą odpowiedzialnosć, obserwatorzy docenili wagę sytuacji.
Wszyscy słyszeli tę samą rozmowę, ale ich interpretacje zależały od tego, na kogo
została ukierunkowana ich uwaga, czyli w tym wypadku popularne stwierdzenie  punkt widzenia
zależy od punktu siedzenia miało swoją bardzo konkretną egzemplifikację
III.4.2 Rola zasobów poznawczych
Trójetapowy model procesu atrybucji  Wojciszke, s.111.
" identyfikacja (co aktor robi) 
" atrybucja automatyczna  wnioskowanie o dyspozycji
" korekta (proces kontrolowany) na wpływ sytuacji
III.4.2.A Przykład: ROZMOWA Z NIEUPRZEJM
OSOB
[ Gilbert i inn., 1988]
Połowa badanych obserwowała X rozmawiającego z kimś innym, połowa prowadziła z
nim rozmowę osobiście. W obu przypadkach X mówił to samo. Badane kobiety były
informowane, że poglądy formułowane przez X są wynikiem zadania, jakie otrzymał  miał
formułować konserwatywne sądy. Drugą zmienną niezależną był sposób zachowania się
X przed rozmową: zachowywał się on uprzejmie lub nie. Te manipulacje zmiennymi niezależnymi
spowodowały stworzenie czterech grup eksperymentalnych ( zbiorowych klonów ). Wszystkie
cztery grupy miały te same informacje na temat poglądów X. Wszyscy wiedzieli też, że
formułowane przez niego opinie są wynikiem zadania, które otrzymał  miał w czasie rozmowy
wypowiadać poglądy konserwatywne.
Zadaniem badanych była ocena konserwatyzmu X. Ocena konserwatyzmu nie powinna
się więc różnić w tych czterech grupach. Wiemy jednak, że rozmowa z nieuprzejmą osobą jest
bardziej obciążająca (budzi negatywne emocje), niż rozmowa z osobą uprzejmą lub tylko
obserwacja rozmowy prowadzonej przez kogoś innego, a to oznacza, że zasoby poznawcze
grupy rozmawiającej z nieuprzejmą osobą będą ograniczone.
Jeżeli prawdą jest, że opcją startową naszego umysłu jest interpretacja zachowania
innych za pomocą przypisywania im cech stałych (np. konserwatywności), a dopiero w
następnym etapie dokonujemy korekty naszych atrybucji ze względu na wymagania sytuacyjne
(X był proszony, aby w ten sposób odpowiadać), to korekta może zostać dokonana tylko wtedy,
gdy osoba dysponuje odpowiednią ilością zasobów poznawczych. Możemy więc przewidywać, że
wyjaśnianie zachowania X (formułowanie w rozmowie konserwatywnych sądów) za pomocą
przypisywania mu cechy (X jest konserwatystą) będzie najsilniejsze u osób, które miały zbyt mało
wolnych zasobów poznawczych, aby dokonać korekty atrybucji ze względu na wpływ sytuacji ( X
był proszony aby formułować konserwatywne sądy).
Średnie przedstawione na rysunku 1.9 potwierdzają ten tok rozumowania. Atrybucje
dyspozycyjne ( X jest konserwatywny) nie uwzględniające wymagań sytuacji pojawiły się w
grupie, której zasoby poznawcze zostały ograniczone poprzez rozmowę z nieuprzejmym X. O
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 11
tym, że nie jest to efekt nieuprzejmości, przekonuje nas fakt, że efektu tego nie odnotowano w
grupie, która tylko obserwowała rozmowę nieuprzejmego X z inną osobą.
Schemat badania ROZMOWA Z NIEUPRZEJM
OSOB

E1 E2 E3 E4
etap X zachowuje X zachowuje X zachowuje się X zachowuje
1 się się nieuprzejmie się uprzejmie
nieuprzejmie uprzejmie
etap rozmowa z rozmowa z obserwacja obserwacja
2 nieuprzejmym X uprzejmym X rozmowy rozmowy
nieuprzejmego uprzejmego X
X z kimś innym z kimś innym
we wszystkich grupach w czasie rozmowy X mówił to samo;
badani mieli ocenić konserwatywność X wiedząc, że zadaniem X było
udzielanie konserwatywnych odpowiedzi
16
14
12
10
8
6
4
2
0
rozmowa obserwacja
uprzejmy nieuprzejmy
Rys. 1.9. Konserwatyzm X w zależności od typu interakcji i zachowania X poprzedzającego
rozmowę. Grupa rozmawiająca z nieuprzejmą osobą miała zbyt mało zasobów poznawczych, aby
dokonać korekty automatycznej atrybucji dyspozycyjnej ze względu na wymagania sytuacyjne
Dlaczego nie dokonujemy korekty naszych atrybucji ze względu na uwarunkowania sytuacyjne?
" często nie mamy informacji o zachowaniu X w innych sytuacjach (brak informacji)
" jesteśmy zbyt zajęci regulowaniem własnego zachowania ( brak zasobów)
IV Reprezentacja JA i innych osób
Różnice w reprezentacji JA i innych osób:
" cechy przypisywane sobie mają charakter mniej ogólny niż cechy przypisywane innym;
" więcej cech osobowości przypisujemy innym ludziom niż sobie samym;
" przypisywanie sprzecznych cech częstsze jest w samoopisie niż w opisie innych;
" własne zachowanie spostrzegane jest jako bardziej zmienne i bardziej zależne od
sytuacji niż zachowania innych;
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 12
" JA spostrzegane bardziej w kategoriach wewnętrznych, nieobserwowalnych stanów niż w
kategoriach własności obserwowalnych. Sądy o JA są dłuższe, gdy są poprzedzone  wygląda na
np. zmęczonego niż  czuje się np. zmęczony. Sądy o innych są dłuższe, gdy poprzedzone  czuje
się niż  wygląda [1].
"
[1] Karyłowski (2003)
IV.1.1.A Badanie SAMOOPISY1
"  opowiedz nam o swojej rodzinie
"  opowiedz nam o swojej szkole .
" Każda z wypowiedzi kodowana :
podmiot/orzeczenie/kwalifikator
(np. ja/dostałem/najwyższą ocenę).
" dwa typy czasowników:
" stanu (przyszłe stany  becoming states vs obecne stany  being states ) i
" działania (jawne: fizyczne i społeczne vs ukryte: poznawcze i afektywne).
Wyniki
JA (w przeciwieństwie do reprezentacji innych postaci) jest opisywane częściej:
" w terminach stawania się (become) niż bycia (being),
" za pomocą czasowników odnoszących się do działania niż dyspozycji (czasowniki akcji
vs czasowniki stanu),
" za pomocą charakterystyk ukrytych niż jawnych,
" w terminach działań fizycznych  czynnościach niż społecznych interakcjach,
" w czasownikach odnoszących się do myśli i uczuć (afektywnych) niż przekonań czy
zainteresowań (poznawczych)
" w postaci negacji [sądy typu niż ].
IV.1.2 Reprezentacje innych osób [Wojciszke, Baryła, 2004]
" Im lepiej znana osoba tym bardziej jest reprezentacja podobna pod względem formalnym
do JA
" Perspektywa aktora (agent) vs obserwator (biorca  recipient)
" Automatycznie koncentrujemy się w opisie JA na własnościach sprawczych, w opisie
innych na własnościach wspólnotowych
IV.1.3 Zmienność JA
Społeczna autoadaptacja - skłonność do przystosowywania się do otoczenia społecznego
przez kierowanie własnym zachowaniem.
koncepcja SELF-MONITORING Marka Snydera [ teoria obserwacyjnej samokontroli
teoria kontrolującej samoobserwacji , teoria społecznej autoadaptacji.]
koncepcja 4. Obserwacyjna samokontrola zachowania  Wojciszke. s. 175
IV.2 Samoocena
" Poziom deskrypcji (co myślę na mój temat): ocenę własnej wartości (samoocena) i
" Poziom afektywny (co czuję gdy myślę o sobie): poczucie własnej wartości PWW
(samoakceptacja).
" Niestety w wielu badaniach nie jest to rozróżniane.
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 13
IV.2.1 Samoocena jako cecha i jako stan
Własności samooceny:
" C1. Stopień jasności
" C2. Niepewność przekonań na własny temat
" C3. Stałość samooceny
Osoby o samoocenie niestałej {samoocena budowana na bieżąco (on-line) na podstawie
dopływającej z zewnątrz informacji}
IV.2.2 Modele genezy samooceny:
" Oddolny-
PWW jest wynikiem integracji cząstkowych samoocen
" Odgórny-
PWW wpływa na atrybucje i wyznacza cząstkowe samooceny
IV.2.3 Pewność samoocen cząstkowych
" PWW(-) dokonywały samoocen wolniej i były ich mniej pewne niż PWW(+).
" Brak różnic w ocenach innych osób.
" PWW(+) klarowne, stabilne i pewne wyobrażenia JA.
" PWW(-) bardziej zmienne w nastrojach i zachowaniach
IV.2.3.A Przykład: SAMOOCENA 2
W badaniu uczestniczyły grupy z wysoką i niską samooceną. Zadanie polegało na
wypełnieniu testu, w którym, w zależności od losowego przydziału do grupy, badany: 1) Adam1:
odnosił w teście sukces, 2) Adam2: odnosił w teście porażkę.
Po otrzymaniu wyników testu badani mieli ocenić swoje umiejętności interpersonalne,
które w żaden sposób nie były związane z wynikami testu (dotyczyły zupełnie innej dziedziny
funkcjonowania). Oczekiwano, że wyniki testu (odniesiony sukces lub porażka) nie powinny mieć
żadnego wpływu na ocenę umiejętności interpersonalnych. Należałoby przewidywać, że Adam1 i
Adam2 nie będą różnić się w ocenach swoich umiejętności interpersonalnych. A jednak się
różnili.
Osoby z wysoką samooceną po porażce oceniały swoje umiejętności interpersonalne
wyżej, niż po sukcesie w teście. Osoby z niską samooceną po porażce oceniały swoje
umiejętności interpersonalne niżej, niż po sukcesie w teście.
Możemy powiedzieć, że osoby o wysokiej samoocenie stosują zasadę kompensacji,
tzn. w przypadku porażki w jednej dziedzinie wyżej oceniają siebie w innej, aby zachować
pozytywny obraz siebie. Odwrotna zależność występuje u osób o niskiej samoocenie  porażka
w jednej dziedzinie obniża ich samoocenę w innej.
W następnej części badania  po uzyskaniu wyników z testu i otrzymaniu informacji
zwrotnej, każdy badany, który poniósł porażkę, miał szansę porównać się z osobą, która
osiągnęła lepsze wyniki. Okazało się, osoby o osoby o wysokiej samoocenie unikają okazji do
porównań z lepszym, zaś osoby o niskiej samoocenie  nie unikają porównań z lepszym. Innymi
słowy, osoby o wysokiej samoocenie unikają sytuacji, w których ich wysoka samoocena mogłaby
zostać poważnie zachwiana. W przeciwieństwie do osób z niską samooceną starają się chronić
swoje JA.
IV.2.3.B Przykład: SAMOOCENA 3
Badano osoby zaangażowane w długotrwały związek, charakteryzujące się wysoką bądz

niską zgeneralizowaną samooceną.
W dwóch z trzech podzielonych losowo podgrup badanych aktywizowano niską samoocenę
związaną:
ps_blok2_konspekt.doc 23 lis 07 14
" z porażką w sytuacji dotyczącej relacji z partnerką (Grupa1   pomyśl o sytuacji,
w których zawiodłeś swoją partnerkę );
" w sytuacji niezwiązanej z tą dziedziną (Grupa2   pomyśl o sytuacji, kiedy z
le wypadłeś
w teście inteligencji ).
W trzeciej grupie (Grupa3) nie aktywizowano żadnych treści, traktując ją jako grupę kontrolną.
Następnym zadaniem badanych było udzielenie odpowiedzi na serię pytań dotyczących
ich związku, a dokładnie stopnia zaangażowania i szacunku do partnera. Okazało się, że oceny
jakości związku zależały od wyjściowej samooceny i zastosowanej manipulacji. W grupie osób
o wysokiej zgeneralizowanej samoocenie (w grupach: Grupa1 i Grupa2) badani oceniali swój
związek dużo bardziej pozytywnie, niż Grupa3. W grupie osób o niskiej zgeneralizowanej
samoocenie (w grupach: Grupa1 i Grupa2) badani oceniali swój związek dużo bardziej
negatywnie niż Grupa3. Możemy powiedzieć, że u osoby o wysokiej zgeneralizowanej
samoocenie aktywizacja niskiej cząstkowej samooceny spowodowała kompensacyjne
podniesienie oceny związku (efekt kontrastu?). U osób o niskiej zgeneralizowanej samoocenie
aktywizacja niskiej cząstkowej samooceny spowodowała obniżenie oceny związku (efekt
asymilacji?). Dzięki odpowiednim strategiom osoby z wysoką zgeneralizowaną samooceną są w
stanie zachować ją po porażkach.