P1100930

44 Halina Waszkielewicz

epokę'^5I” (Dłcemifima. no Komopou npoumacb 3noxa^XS2j. Jej typowa bohaterka, kobieta z siatką na zakupy (ptcetiupiua c aeocbKou^l5y\ zawsze staje wobec uniwersalnego, a zatem nie tylko kobiecego, egzystencjalnego pytania — jak żyć?

Niezależnie jednak od tego, czy Pietruszewska istotnie pisze „jak mężczyzna' i czy świadomie czy nieświadomie ucieka w ten sposób od rzekomej marginalizacji, oraz czy i w jakim stopniu reprezentuje ona tzw. kobiecą prozę, nie ulega wątpliwości.iżI analizowanie jej twórczości przy pomocy pojęć i metod wypracowanych przez krytyk, feministyczną i genderową okrywać może dla badaczy jej twórczości nowe horyzont) interpretacyjne. Oczyw iste jest także, iż twórczość Pietruszewskiej mieści się w formule kobiecego pisarstwa, choć ta formuła ani go w pełni nie określa, ani nie wyczerpuje.

Odrębność Pietruszewskiej i jednoczesną jej bliskość z prozą kobiecą odnotowuje w 2002 roku Anna Bossart w artykule pod wymownym tytułem KojuieKmueuom JJocmoeecKoeo e HannieXXI eeica nuiuym DtcemifUHbi:

JltodMtma UempynueecKOH adcoiuomno odunoKa, kok Mapacfioneif. Ho UMenml e 3mo,\i ee «oóuHonecmee óeeyna Ma d.iumtbie ducmampai», kok e tpOKyce, cxooRtn<s I u npeiauauomch lynu coepe.\t etaioit ttotceHCKOu npo3bi», cwtbuou u pa3Hoo6pa3no\i | oObeduneHHou oóhum dpaeouemtbLit Kanecmeo.it: nyecmeeHHOcmbto^x

Wypada jeszcze dodać, że stosunek do postulatów feministycznych, a szerzej — prestiżu społecznego feminizmu, tak jak to zresztą bywa z każdym novum, zmieniaj się dynamicznie na naszych oczach. Epitet jtceHCKan w odniesieniu do twórczość traci moc przypisywania do kobiecego „getta”, wprost przeciwnie, staje się chwyter marketingowym. Pietruszewska, wielokroć odżegnująca się od związków z kobieca prozą, nie miała już, jak widać, żadnych obiekcji, by wydać w 2007 roku- swoja pierwszą audioksiążkę w serii Kobiecy alfabet {fKencKOH a3ÓyKa)^{1 2 3 4}.

H h cMenujia pyxy — nauajia nucamt nbecbi'⁵⁶.

Rozpoznawanie artystycznego świata Pietruszewskiej odbywało się w pierwszej kolejności poprzez krytyczne analizy jej dramatów, głównie za sprawą ich obecności na deskach scenicznych. Niezależnie bowiem od różnorodności i bogactwa swego talentu Pietruszewska funkcjonowała przez dłuższy czas w świadomości ogółu przede wszystkim jako dramaturg „nowej fali”^{5 6} (necpopuanbHbiii jtudep noctnea\mwioecKou Hotioii eojiHbt e dpauamypeuu 70-80-.y⁷. caucw Kpyrman u cjioj/chcui (jnuypa cpedu noeoeo noKOjiemm dpauamypeoe⁸), autor, według wyrażenia Gromowej, sztuk-szo-ków (.ntidep «iuok06ou» dpauamupeuu¹⁹). To właśnie dramaty Pietruszewskiej funkcjonują w świadomości Europejczyków jako najbardziej reprezentatywne dla nowego rosyjskiego teatru¹⁰. Niegdyś walcząca o nowy teatr^{11 12}, do dnia dzisiejszego, już jako uznany klasyk, Pietruszewska nie przestaje eksperymentować i szukać nowych form uczestnictwa w życiu teatralnym, o czym świadczą nie tylko jej nowe sztuki, lecz także, między innymi, fakt, iż w teatrze „Teatr.doc” podjęła się prowadzenia seminarium z improwizacji dramatycznej. Ostatnio pisarka występuje także jako autor i wykonawca w jarmarcznym” teatrzyku („Teatr w pudełku”).

Oficjalnie zadebiutowała w 1972 roku w wieku 34 lat i od razu stało się o niej w środowisku głośno, chociaż jej sztuki wzięły początkowo na warsztat amatorskie zespoły występujące w aulach różnych Domów Kultury i Domów Pionierów.

Pierwszy legalny spektakl odbył się w 19 lutego 1979 roku, ponieważ cenzura zezwoliła na wystawienie sztuki YpoKu My3biKii^m. Również w tym samym roku opub-

¹⁵¹ Trudno się zgodzić z Ewą Thompson, która twierdzi, iż rosyjskie kobiety nie poddały się zasadom ustanowionym przez imperium — żyją i tworzą jak gdyby poza kolonialnym dyktatem, jakiemi nie mogą oprzeć się mężczyźni. Thompson słusznie zauważa, że rosyjskie kobiety, a najlepiej obrazuj to. według badaczki, właśnie Pietruszewska, nie istnieją w ogóle w sferze publicznej. Moim zdaniem nie oznacza to jednak, że sfera ta nie oddziałuje na nie. Zapewne rację ma Swobodin (por. przypis niżej), gdy o bohaterce Pietruszewskiej mówi - Hcemąima, no Komopou npoumacb 3noxa". Zob: E. Thompson. Dekonstruowanie Imperium - Ludmiła Pietruszewska, [w:] tejże: Trubadurzy Imperium Literatura rosyjska i kolonializm. Kraków 1999, s. 311-346.

1

   A. CBOóoztHH. Kok óbtmb c Tlempyiuescfcou. «MocKOBCKHe hobocth» Jf® 11, (1989), s. 8. Cyt wg: H. MfUibMaH. Humań IJempywesacyro: Bszjmd U3-3a o/ceana, op. cit.. s. 20.

2

   Tamże.

3

   A. EoccapT, KazieKmuenoeo JJocmoeecKozo e nanaie XX! eeica mtutym DtcemąuHbi. Koeóa «tj cibtuHo Opcpen, necnu Hammaem aiazamb 3epudutca_f«Ho Bas ra3CTa» Jf® 41, 10.06.2002, http://200ll novayagazeta.ru/nomer/2002/41n/n41n-s32.shtml. Dostępne 25.07.2007.

4

" Wzrastający prestiż autorek odnotowuje także Wiktor Jerofiejew, pomysłodawca antologii: //cnsj# anmaiozwo, mmopyion ceunaczomoejuo, cocmaestm aemopbt 25-35 Jiem, ycnoeno zoeopn, nocmne.iefsuw\ cme noKonemie. B «ew npoujoiuia aKrnueinatfun Dfceitcrcozo eoiuanua. ffltH „Pycctcwc tfeemoe iw TfJ mpyóau nawei deyx dicemąuH, Komopbte Hmo-mo cdejianu caMOcmostmen bHO (TambJtna Tojtcman u fhob-\ .urna TJempyiueecKast). Ceuuac e coópanuuyotce óaiee naioeunbt — o/cemiaiubi, u iiMemio omt k Konify aemi

nodoiunu dojiee nenocnwbiMU. vew Myjtcnunbt. Onu u no-nenoeenectcu unmepecnee. 3mo oóiąan mendemfitH u e Hcnueii empatie, u na 3anade. B DtcencKOM cosHamtu comoh cwibncm cmopona - 3mo laiąuma Metanu, npunaditeDKHOcmb - He oceany aócaitomHUM ifetmoemmi, no ifemiocmmt Maaneo6ecne*ieniot. Por.: E. BapKaH, Co cnpbimbLM eocmonoM, «He3aBHCHMaa ra3era». c&AKTbl. cOEblTHfl. KOMMEHTAPHH, 17.01.2007. http://exlibris.ng.ni/fakty/2002-01-17/l_erofeev.html. Dostępne 22.07.2007

5

   JI. IleTpymeBCKaji. ManeHbKcm deeonna ta «Memponom», CamcT-neTepóypr 2006, s. 193.

6

   Do,,nowofałowców*' oprócz Ludmiły Pietruszewskiej zaliczano jeszcze Władimira Arro, Aleksandra Galina, Siemiona Złotnikowa, Aleksieja Kazancewa, Wiktora Sławkina, Michaiła Worfołomie-jewa. Nowe tendencje w teatrze nazywane były „nową falą”, „nurtem postwampiłowskim”, „młodą dramaturgią”.

7

   T. McJieiUłco. CoepeMennan omeneemeennem Jfcencnan npo3a: Hlpo6neMbi noomwcu e eendepnoM acnetcme (06pa3u DtceHcmeennocmu e meopuecmee coepeMennbuc poccuuctcwc ■nucamenbmnj). www. a-z.ru/women.

8

   JH MaKCHMOBa, Cydbóa nepeux nbec. «CoBpeMeHHaa jtpaMaTypraaw J*f® 2 (1982), s. 222.

9

   M. TpoMOBa, Pyccnan coepanennaat dpoMamypewt, MocKBa 2003. s. 117.

10

   W 1992 roku na biennale w Bonn cykl jednoaktówek Pietruszewskiej pt. Teunan naunama reprezentował nowy dramat rosyjski. Podaję za: M. TpoMOBa. Pyccnan coepeMeunan dpaMamypewt. op. ciL, s. 101.

11

   « ... mu - hh MHoro. hh Mano — xorejiH corman, coBcpnieHHo hobbth TeaTp» [w:] JI. IleTpyiiieB-cjcaa, Bep\tym umajibHtio, na3bteaemcn « HuH3aHO». Mamepuaibt dnu adeonama, [w:] tejże: Maieubnan deeouna U3 «Mempononn». op. ciL, s. 282.

12

   Ludmiła Pietruszewska wspomina o tym na jubileuszowym wieczorze w dniu 19 lutego 2007: JJeeumnadtiamoe ipeepann 1979 - jmo 6un denb, teoeda enepebte c pcapeiuenun nenjypbi. otut Cbiepan