skanuj0004 (203)

74 Stanisław Dubisz

16.    Wycofywanie się z użycia form D. lmn. rzeczowników miękkotematov$ęj? r. ż. z końcówką -o, np. sukien - sukni, studzien - studni, kropel - kropli, szabęjM szabli [Satkiewicz 198 la, 73; Kleszczowa 1994, 29].

17.    Upowszechnianie się bezkońcówkowych form trybu rozkazującego cząi® sowników, np. nakarm, zalany, przekreśl, upiększ [Satkiewicz 198 la, 74].

18.    Dominacja skróconych form czasowników w czasie przeszłym, np.

(gasnął), kwitł (kwitnął), znikł (zniknął), kwitła (kwitnęła), znikła (zniknęła) jfóffl [Satkiewicz 198la, 74].    ⁵

19.    Duży stopień wariantyzacji fleksji w potocznej odmianie polszczyzny, brzytew//brzytwa, podeszew//podeszwa, teśćl/teścio//teściu, W ładzi o/[Władzi u/grafm bieć//grabić, mleć//mielić, zdejm//zdejmij, obejrz//obejrzyj, wątp//wątpij itp. [Skui^?p balanka 1990, 32-33],

1P

SKŁADNIA

.1. Wzrost w komunikatach połączeń nominalnych, których centrum stanów' imiesłów lub rzeczownik odczasownikowy, pod wpływem języka publikatory (radia i telewizji) [Buttler 198la, 111].

2.    Znaczne zmiany dotyczące łączliwości składniowej leksemów, np.

o czym//w co, dopominać się czego//o co, przejść ulicę//przez ulicę, napotykać cć/ljjapj|j co, oszczędzać prądu//prąd [Buttler 198 la, 112-113].

3.    Zmiany zakresu stosowania wskaźników zespolenia, np. ograniczanie zakrwu|# przyimka u i zastępowanie go przez od (ucho u dzbanka - ucho od dzbanka),..rofffjl szerzanie zakresu stosowania przyimków przy, obok oraz wyrażeń przyimkoWycji^ na przestrzeni, ze strony, w rezultacie, w efekcie traktowanych jako bardziej wyt, ziste [Buttler 198 la, 114-115].

4.    Nowe zróżnicowania funkcji składniowych wskaźników zespolenia’|il wotnie wspólnofunkcyjnych, np. dla czego ’f. pożytku’: na co ’f. przeznaczeni" z czego ’f. przyczyny wewnętrznej’: od czego ’f. przyczyny zewnętrznej’ [Bure 1981a, 116].

5.    Wycofywanie się, poczynając od okresu wojny i okupacji, dziewięthąsi wiecznych germanizmów składniowych, np. na każdy sposób, pod wszelkim■ padkiem, profesor dla czego (np. chemii), cieszyć się na co [Buttler 198la,117-f

-118].    M

6.    Nowe kalki składniowe szczególnie z języka rosyjskiego, np. odnośniefzegOM zam. odnośnie do czego\ w miejsce czego zam. na miejscu czego, zamiast ęzf^OjĘ drogą czego zam. przez, poprzez, w wyniku czego; w ślad za czymś zam. w naśtępM stwie czegoś; póki co zam. w razie czego; jak by nie było zam. jakkolwiek by

co by nie było zam. cokolwiek by było; za wyjątkiem zam. z wyjątkiem; pod nłąM zam. z rzędu; wybrać kogo kim zam. wybrać kogo na kogo; służyć dowodem, kładem zam. służyć jako dowód, przykład; nie patrząc na co zam. mimo to.

recenzja z. czegol/czegol/o czym (~ sprawozdanie z czegol/ocena czego//opinj^M

i. czym (- bać się, lękać się czego), wywiad

7.    Innowacyjne konstrukcje składniowe powstające pod wpływem anatogn$$|| połączeń wyrazów bliskoznacznych, np. protokół z czego (- sprawozdanie z czejj'S/jĘ*'

o czym), przestraszyć się czego zam.

(- rozmowa z kim), abstynencja od czego (- wstrzemięźliwość od czego) [Butuerifj

1981a, 122].    _

8. Upowszechnianie się analitycznych konstrukcji przyimkowych zamiast^ wcześniejszych konstrukcji syntetycżnych, np. dobiec do czego (dobiec czego^j^

iejść prze: co (przejść co), najechać na co (najechać co), upominać się o co jonunać się czego), wzdragać się przed czym (wzdragać się czego) [Buttler 198 la,

.9. Wprowadzanie zróżnicowania znaczeniowego pierwotnych dubletów skład-

|||^ych, ⁿP- oburzony na kogo : oburzony czynr, obojętny na co : obojętny wobec dotknąć co : dotknąć czego: przestrzegać czego : przestrzegać kogo, co [But-

10. Szerzenie się (pod wpływem przekazów urzędowych) analitycznych kon-

rukcji orzeczeniowych, np. dawać rozkazy, przeprowadzać badania, uskuteczniać iplatę, mieć możność [Buttler 1982, 63].

||l. Stały i intensywny wzrost liczby skrótowców, stosowanych w różnych odmianach polszczyzny, przez cały okres pięćdziesięciolecia [Satkiewicz 198 lb, 132; Buttler 1982, 62; Szymczak 1987, 37; Kleszczowa 1994, 30].

|/'2. Stałe procesy specjalizacji znaczeniowej formantów w zakresie poszczególnych kategorii nazw, por. np. pal-acz : pal-nik [Szymczak 1987, 37].

Uintensywnienie internacjonalizacji słowotwórstwa, mające wykładniki we pfzróście produktywności formantów pochodzenia obcego, np. a-, anty-, hiper ptj-ę/o-, kontr-, ultra-, super-, pseudo-, mini-, mikro-, tele-, neo-, pro-, eko-, re-, de-, Ęktall-ysta, -izm/f-yzm, -ika//-yka, -ana, -acla, -ant itp. [Satkiewicz 198 lb, 146-149; Szymczak 1987, 38; Waszakowa 1994, 54-55].

p||i 4. Przejmowanie modeli słowotwórczych z języka rosyjskiego i innych języków lljwych, np. beztalencie, bezrobocie, pustosłowie [Satkiewicz 198lb, 150-151; Basaj

ljj'5. Znaczna intensywność procesów uniwerbizacyjnych jako wynik tendencji do f$’tu, np.własnościówka - mieszkanie własnościowe, deszczowiec - płaszcz od t^czu, przegubowiec - autobus przegubowy [Buttler 1982, 62]. j§;6. Znaczna intensywność procesów morfemowych uproszczeń struktur słowo-fórczych, np. styropian - styropianobeton, jaryzacja - jarowizacja [Buttler 1982, |||7. Duża produktywność formantów skracających konstrukcje słowotwórcze jfóndensujących treści znaczeniowe, np. -acja, -ość, -alny, -owy: politechnizacja, Ępnizacja, wykrywalność, nieprzekładalność, zmywalny, paliwowy [Buttler 1982, |Ś3].

§p'8. Dekompozycja analityczna słowotwórczych formacji czasownikowych, rzeczownikowych, przymiotnikowych i przysłówkowych, np. podsumować - dokonać gumowania, zepsuć się - ulec zepsuciu, żniwa - akcja żniwna, zabytek - obiekt mytkowy, sprawy społeczne - sprawy natury społecznej, należycie - w sposób Meżyty [Buttler 1982, 63].

pv'^;9. Bardzo widoczny wzrost liczbowy formacji rzeczownikowych jako. wynik Uspokajania potrzeb nazewniczych, szczególnie w odniesieniu do nazw rzeczy przedmiotów), cech abstrakcyjnych, miejsc oraz nazw żeńskich [Satkiewicz 198 lb,

J    I    O    O    J

nil słowotwórczego, np. samofinansowanie, niskobudżetowy, wysokonakładowy, [cłnowymiarowy, wielomandatowy, półparlamentarny, jednowyznaniowy [WasZa-