3582279410

W uprawianej dotychczas teorii wychowania wciąż się odczuwa pewien niedosyt w nawiązywaniu do wartości. Nadal głównym przedmiotem jej zainteresowań pozostają cele i metody wychowania oraz psychospołeczne uwarunkowania. Niemniej, poczynając od roku 1989, czyli od chwili rozpoczęcia u nas transformacji ustrojowych, nastąpił przełom w podejściu do wartości w procesie wychowania (por. W. Cichoń, 1996; K. Denek, 1999, J. Homplewicz, 1996; A. Molesztak i in.. 19%; K. Olbrycht, 1997; K. Szewczyk, 1998; B. Żechowska, 1997). Nadal jednak się odczuwa pilną potrzebę koncentrowania się na wartościach, będących bezsprzecznie cennym źródłem wychowania. Pod tym względem w teorii wychowania jest jeszcze wiele do zrobienia.

W rozdziale niniejszym wpierw definiuje się czym są wartości i jakie panują poglądy na sposoby ich Istnienia. Następnie ukazuje się doniosłą rolę w procesie wychowania takich m.in. wartości jak altruizm, tolerancja, odpowiedzialność, wolność i sprawiedliwość. W zakończeniu mówi się o prymacie wartości nad celami wychowania.

I. Określenie wartości i sposoby ich istnienia

Co rozumie się przez wartości?

Brak zgodności

w rozumieniu wartości

Mówiąc o wartościach na gruncie teorii wychowania, nie wolno zapominać, iż nie ma jak dotąd zgodności co do jednoznacznego ich rozumienia także w innych dyscyplinach naukowych, jak np. w socjologii, psychologii, filozofii, antropologii, etnografii czy ekonomii. Brak zgodności w rozumieniu wartości występuje również w etyce, teologii, estetyce, prawie i pedagogice.

Na przykład w filozofii przez wartość rozumie się to „wszystko, co cenne, godne pożądania i wyboru; co stanowi cel ludzkich dążeń" (Slo\\~ nikpo/ęć.... 1996, s. 207) czy — inaczej mówiąc wartość w rozumieniu filozoficznym to „wszystko, co godne (warte), by o to zabiegać (a nie tylko to, czego pragniemy)" (D. Julia, 1992, s. 360).

Natomiast w psychologii wartościąjest głównie „zainteresowanie, jakim obdarza się jakiś przedmiot" lub „szacunek, jakim się darzy jakąś osobę" (N. Sillamy, 1995, s. 319). Wartość w takim rozumieniu stanowi

Określenie wartości i sposoby ich istnienia 95