Uniwersytet Gdański
Instytut Pedagogiki
Pedagogika Porównawcza
2005/2006
Edukacja na Grenlandii
Autor: Małgorzata Zielińska
wczesna edukacja i nauczanie
języka angielskiego
1
Spis treści:
1 Wstęp 3
1.1 Cel pracy 3
1.2 y
ródła 3
2 Czynniki warunkujące organizację oświaty na Grenlandii: 3
2.1 czynniki geograficzno-przyrodnicze 3
2.2 czynniki demograficzne 4
2.3 historyczno-kulturowe 5
2.4 ekonomiczno-polityczne 6
3 Oświata na Grenlandii 7
a) kwestie polityczne 7
b) historia edukacji na Grenlandii 8
c) szczeble edukacyjne 9
d) selekcja w szkole 14
e) zajęcia dodatkowe 14
f) stosunek liczby uczniów do liczby nauczycieli 14
g) kształcenie nauczycieli 14
h) sytuacja grenlandzkiego nauczyciela 15
3. Wyzwania szkoły grenlandzkiej 15
4. Szkoła grenlandzka a duńska i polska  porównanie 16
5. Bibliografia 18
6. Załączniki 19
2
1. Wstęp
1.1. Cel pracy
Celem tej pracy jest ukazanie systemu oświaty na Grenlandii wraz z jej cechami
charakterystycznymi, czynnikami wpływającymi na jej funkcjonowanie, a także opisanie
szczególnych wyzwań stojących przed edukacją w tym kraju. Na koniec chciałabym też porównać
edukację grenlandzką z polską, a także z duńską, z racji na zależność łączącą oba terytoria.
1.2.Żródła
Do badań w tej pracy użyłam wyłącznie z
ródeł internetowych. Wiąże się to z trudnością znalezienia
w Polsce opracowań książkowych dotyczących edukacji na Grenlandii. Również odnalezienie
materiałów internetowych nie było wbrew pozorom łatwe  Grenlandia nie jest bowiem
samodzielnym państwem i z tego względu nie mieści się w większości zbiorowych opracowań
światowych systemów oświaty. Zbierając materiały do pracy korzystałam z tekstów angielskich i
duńskich. Niestety moja nieznajomość języka grenlandzkiego uniemożliwiła mi interpretację
tekstów w tym języku, z niewątpliwą szkodą dla pracy, gdyż mogły one ukazać inne spojrzenie na
edukację na wyspie niż teksty duńskie. Ogólnie można jednak powiedzieć, że nie istnieją kompletne
i ogólnodostępne opracowania dotyczące edukacji na Grenlandii, w każdym razie nie w języku
angielskim, duńskim czy polskim.
2.Czynniki warunkujące organizacje oświaty na Grenlandii
a) czynniki geograficzno-przyrodnicze
Grenlandia (Kalaallit Nunaat  dosł. Kraj Grenlandczyków) to największa na świecie wyspa.
Położona jest ona pomiędzy Oceanem Arktycznym a północną częścią Oceanu Atlantyckiego,
zaledwie 740 km od Bieguna Północnego. Zajmuje powierzchnię 2,166,086 km2 (dla porównania 
powierzchnia Polski to 312,685 km²), z czego tylko 410,449 km2 jest wolne od lodu1. Jej poÅ‚ożenie
pomiędzy Europą a Ameryką określa również w pewnym stopniu politykę i świadomość jej
obywateli.
Odległość między najdalszymi zakątkami kraju wynosi 2,670 km, do czego warto dodać, że między
osadami nie istnieje transport drogowy, a jedynie morski i lotniczy. Zimą do transportu dóbr i ludzi
używa się też zaprzęgów psich i skuterów śnieżnych. Komunikacja jest bardzo dobrze rozwinięta, a
połączenie radiowe wzdłuż wybrzeża stanowi oś sieci telekomunikacyjnej. Ze względu na odległe
położenie niektórych osad czy terenów łowieckich, część dzieci nie może jednak uczęszczać do
1 Dane z: Key figures about Greenland, URL:http://www.statgreen.gl/english/, 2005-12-10
3
szkoły i odbiera prywatne nauczanie. Szkoła grenlandzka doświadcza także problemów związanych
z brakiem infrastruktury drogowej, jak choćby trudność z oddaniem do naprawy kserografu i
przetransportowaniem go helikopterem2.
Także chłodny3 klimat wyspy ma wpływ na edukację  musi się ona odbywać wewnątrz budynków,
gdzie trzeba też szczególnie dbać o temperaturę, by nie powstał niesprzyjający mikroklimat, na
który skarży się wielu nauczycieli.4
b) czynniki demograficzne
Mimo ogromnej powierzchni wyspy jest ona bardzo słabo zaludniona (gęstość zaludnienia na
terenach wolnych od lodu to 0,14 os/km2). Mieszka tu zaledwie 56,969 mieszkańców (dane ze
stycznia 2005), skupionych w małych osadach wzdłuż brzegu. Przyrost naturalny w kraju jest
dodatni, choć niewielki- 0,20%5 (dla porównania  w Danii wynosi on 0,34%, a w Polsce 0,03%6).
Bilans migracyjny jest natomiast od wielu lat ujemny, w 2003r (brak jest aktualniejszych danych)
wynosił -345 osób.7
Co czwarty Grenlandczyk (14,874 osób) mieszka w stolicy kraju Nuuk, która razem z pięcioma
innymi miastami jest domem dla 60% Grenlandczyków.8 Reszta rozrzucona jest w ponad 120
osadach i punktach handlu. Osady majÄ… zwykle tylko jeden sklep i nie oferujÄ… wielu miejsc pracy.
Te natomiast Å‚atwiej znalez
ć w dużych miastach, które też zapewniają dużo większy wybór
możliwości edukacyjnych.9
Niewielka liczba mieszkańców Grenlandii świadczy oczywiście o równie niewielkiej liczbie
uczniów szkół różnych szczebli. Na początku roku 2005 na wyspie mieszkały 6.144 osoby poniżej
szóstego roku życia, 8.176 w przedziale wiekowym 7-14 lat; 2.727 -15-17-latków oraz 5.699 osób
w wieku 18-24. W sumie daje to niecałe 23tys. młodych osób, do których to głównie skierowana
jest edukacja. Również mała gęstość zaludnienia oraz rozproszenie ludności na ogromnym obszarze
2Hanne Guldberg, Hvor går grćnsen i GrÅ‚nland?- indtryk fra en danskers undervisning i GrÅ‚nland,
URL:http://udd.uvm.dk/199810/udd9.htm?menuid=4515, 2005-12-10
3 Średnia temperatura powietrza w lutym 2003 wahała się między -2,9st.C w Ammassalik i -22,2st.C w
Kangerlussuaq, w lipcu natomiast wynosiła odpowiednio dla tych miejsc 8,8st.C i 11,4st.C  dane z rocznika
statystycznego Greenland in Figures 2005 wydanego przez Autonomiczny RzÄ…d Grenlandii, maj 2005, s.31,
dostępne w formie elektronicznej URL: http://www.statgreen.gl/english/, 2005-12-10
4 Den grłnlandske folkeskole, URL: http://www.casa-analyse.dk/2667, 2006-01-28
5 The World Factbook, URL: http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/pl.html, 2006-01-30
6 The World Factbook, URL:http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/sw.html, 2006-01-30
7 Key figures ...
8 Rasmus Ole Rasmussen , Factsheet Denmark. Greenland, http://www.nanoq.gl/English.aspx, 2005-12-10
9 Ibidem
4
wpływa oczywiście na sytuację szkoły. Do każdej takiej choćby najmniejszej placówki potrzeba
jednak nauczycieli i to najlepiej nie jednego. Jak można się łatwo domyślić sytuacja taka powoduje
ciągły niedobór kadry oraz konieczność wszechstronności nauczycieli, którzy muszą uczyć różnych
przedmiotów. Niewielka liczba uczniów świadczy natomiast o ogromnej odpowiedzialności za
edukację, która musi dostarczyć pracowników gospodarce i administracji publicznej. Tu właśnie
państwo nie może pozwolić sobie na "zmarnowanie choć odrobiny ludzkiego potencjału"10.
c) czynniki historyczno-kulturowe
Grenlandia zamieszkana była już od 2500r.p.n.e., kiedy to małe grupki ludzi przybyły tu z Kanady.11
W 985 roku zaczęła osiedlać się tam także ludność ze Skandynawii. Wtedy też powstała nazwa
kraju (Grłnland  zielony kraj), prawdopodobnie od zielonej zorzy polarnej zobaczonej przez
Eryka Rudego, prowadzącego pierwszą wyprawę wikingów na wyspę. Stały kontakt z Europą
nawiązany został dopiero w 1721r., gdy duńsko-norweski ksiądz Hans Egede osiedlił się w kraju.
Wtedy też kraj stał się częścią Danii, by po referendum w 1979 stać się jej terenem autonomicznym.
W tym samym roku Grenlandia wystąpiła z EWG, utrzymuje ona jednak stosunki ekonomiczne z
krajami dzisiejszej Unii Europejskiej, tak jak i z KanadÄ…, USA, JaponiÄ…, Chinami i RosjÄ…. Po
nawiązaniu kontaktów z USA w czasie II wojny światowej, na wyspie powstały amerykańskie bazy
wojskowe. Po wojnie zaczęła też postępować szybka modernizacja kraju, który w niedługim czasie
uprzemysłowił się i stał się państwem dobrobytu.12 Tak szybka zmiana kultury i zwyczajów
Grenlandczyków, odzwierciedlająca się choćby w przeniesieniu się w ciągu jednego pokolenia z
igloo do bloków, spowodowała jednak częste kryzysy tożsamości, rosnącą liczbę samobójstw oraz
szerzenie się alkoholizmu (w 2002r. średnie roczne spożycie 100%-owego alkoholu na osobę
powyżej 14 lat wynosiło 11,6 litra, co i tak jest spadkiem w stosunku do 13,6 litra w 1998r13). To
liczba dużo większa niż w Polsce, mimo że u nas ostatnio spożycie alkoholu znacznie wzrosło i
wyniosło w 2004r. 8,38l na osobę14.
Mimo tego, że dziś znaczna większość mieszkańców zajmuje się czym innym, myślistwo jest
jednak wciąż podstawową cechą tożsamości grenlandzkiej.15 Muszą to brać pod uwagę nauczyciele
duńscy pracujący na wyspie (według danych z 2003/2004r. ponad 20% nauczycieli na Grenlandii
10 Government Jurisdiction in the areas of Culture, Education and Church, URL:
http://www.randburg.com/gr/cultmini.html, 2006-01-29
11 Greenland in Figures..., s.4
12 Rasmus Ole Rasmussen , Factsheet...
13 Greenland in Figures, s.28
14 Wyniki ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2005 r. na zlecenie PARPA przez PBS w Sopocie,
URL: http://www.parpa.pl/?subL=8&msg=OK&id=897, 2006-01-30
15 Rasmus Ole Rasmussen , Factsheet...
5
urodziło sie w Danii)16. Ich uczniowie żyją w zupełnie innej niż duńska kulturze, w której np.
jeszcze dla wielu mężczyzna-myśliwy jest najważniejszą osobą w rodzinie. Kłóci się to z
naturalnym dla Duńczyków równouprawnieniem, a także powoduje dysonans u uczniów, którzy
nagle w szkole dowiadują się, że  mężczyzna nie jest niczym szczególnym 17
Innym ciekawym zagadnieniem wpływającym na kondycję grenlandzkiej szkoły jest język.
Oficjalnymi językami na Grenlandii są duński i grenlandzki (kalaallisut), spokrewniony z językami
Innuitów kanadyjskich, syberyjskich i mieszkających na Alasce18. Dzieli sie on na odmiany:
wschodnio-grenlandzką, zachodnio-grenlandzką i Eskimosów polarnych. Grenlandzki jest językiem
używanym w szkołach i większości miast i osad, tymczasem duński dominuje w administracji i
mediach.19 Języki te są od siebie diametralnie różne, a ponieważ społeczeństwo nie jest jednorodne
etnicznie (88% mieszkańców Grenlandii to Innuici, 12% stanowią Duńczycy oraz ludność innego
pochodzenia - dane ze stycznia 200320) niemal niezbędna jest jego dwujęzyczność.
Kwestia ta ma swoje odbicie także w oświacie. Po wprowadzeniu na wyspie autonomii, językiem
szkoły stał się grenlandzki. Nauczanie na uniwersytecie odbywa się jednak głównie w języku
duńskim, prowadzona jest więc selekcja uczniów pod kątem ich znajomości tego języka. Ponadto,
jak już wspomniałam, na wyspie pracuje znacząca liczba duńskich nauczycieli, brak natomiast
pedagogów posługujących się językiem grenlandzkim. Luki tej nie da się wypełnić zatrudniając
zagranicznych (duńskich bądz
innych) nauczycieli, właśnie ze względu na konieczność prowadzenia
zajęć (poza lekcjami duńskiego) w języku grenlandzkim. Uczniowie pochodzenia duńskiego są
zgodnie z Aktem Szkolnym z 1990r. integrowani w klasach grenlandzkojęzycznych21, nawet oni
więc potrzebują nauczyciela władającego tym językiem.
d) czynniki ekonomiczno-polityczne
Grenlandia jest demokracją parlamentarną, będącą częścią monarchii konstytucyjnej. Od 1979, po
referendum, stanowi teren autonomiczny (tak jak i Wyspy Owcze), z własnym parlamentem (31
członków). Zarówno Grenlandia, jak i Wyspy Owcze są częścią imperium duńskiego, zwanego
Rigsfćllesskabet22 (dosł. Wspólnota Królestwa), choć terytoria te leżą z dala od siebie, mają różną
kulturę i możliwości rozwoju. Głową państwa jest duńska królowa Małgorzata II. Obowiązuje tu
16 Greenland in Figures..., s.28
17Hanne Guldberg, Hvor går grćnsen ...
18 Rasmus Ole Rasmussen , Factsheet...
19 Karl Kristian Olsen, Education in Greenland, URL:http://www.ankn.uaf.edu/IEW/edgreen.html, 2006-01-29
20 Key figures ...
21 Karl Kristian Olsen, Education..
22 Greenland in Figures..., s.4
6
także duński system prawny, waluta, konstytucja, wspólna polityka zagraniczna. Większość
dziedzin polityki wewnętrznej zarządzana jest przez rząd autonomii. Tak Grenlandia, jak i Wyspy
Owcze mają po dwa miejsca w duńskim parlamencie.23
Zarówno Dania, jak i Grenlandia należą do tzw. państw dobrobytu, z szerokimi świadczeniami dla
bezrobotnych, darmową służbą zdrowia i edukacją. Produkt Krajowy Brutto na osobę wynosił w
2005r 20,000$ (podczas gdy w Polsce  12,700$, a w Danii 33,500$ 24 ). Z drugiej strony, kraj
zależny jest od rybołówstwa (główny przemysł, przy którym zatrudnionych jest ok. 6500 osób25)
oraz subsydiów państwa duńskiego - otrzymuje on rocznie 30 006 mln koron duńskich (ok 17 mld
zł) subsydiów od Danii (2004).26
Grenlandia jest terenem bogatym w cynk, ołów, rudę żelaza, węgiel, molibden, złoto, srebro
platynę, uran, ryby, foki, walenie, energię wodną, a nawet diamenty. Niedawno odkryto też ropę
naftową i gaz ziemny. To wszystko sprawia, że kraj jest atrakcyjny dla Duńczyków, ale i dla samych
Grenlandczyków, rozważających odłączenie się od Królestwa Duńskiego i utrzymywanie się z
powyższych zasobów. Rodzi to ciągłą debatę zwolenników samodzielności wyspy z tymi, którzy
boją się odcięcia duńskich subsydiów na rzecz niepewnych jeszcze złóż ropy.27
2. Oświata na Grenlandii
a) kwestie polityczne
Grenlandzka scena polityczna zdominowana jest przez trzy główne partie polityczne 
socjaldemokratyczną Siumut (S), dążącą do jak największej niezależności kraju w ramach
autonomii, liberalno-konserwatywną Atassut (A)  orędującą za jak najbliższą współpracą z Danią
oraz socjalistyczną Inuit Ataqatigiit (IA)- opowiadającą się za niepodległością kraju. Od 1979r.
wybory wygrywa nieprzerwanie partia Siumut.28
Nowy ośmioosobowy gabinet ministrów został mianowany na Grenlandii 25 listopada 200529.
Składa się on z czworga członków partii Siumut, dwojga członków Atassut i dwojga z partii Inuit
23 Rasmus Ole Rasmussen , Factsheet...
24 http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/rankorder/2004rank.html
25 Rasmus Ole Rasmussen , Factsheet...
26 Greenland Statistics...
27 Więcej na temat dążeńniepodległościowych Grenlandii można przeczytać m.in. w: Jacek Pawlicki, Grenlandia śni o
niepodległości, Gazeta Wyborcza, 16-11-2005, URL: http://serwisy.gazeta.pl/swiat/1,34203,3017498.html, 2006-
01-29
28 Ibidem
29 New Greenland Cabinet, http://www.kas.de/proj/home/home/28/1/webseite_id-2621/ 2006-01-29
7
Ataqatigiit. Pertraktacje po wyborach 15 listopada spowodowały utworzenie tzw. Koalicji
Północnego Światła (Northern Light Coalition). Jako swoje cele na następne lata koalicja ustaliła:
zbudowanie fundamentów dla większej równości ludności; stworzenie zrównoważonej autonomii
politycznej i ekonomicznej społeczeństwa; wzmocnienie wpływu mieszkańców na wszystkich
poziomach oraz zapewnienie równowagi i opieki nad środowiskiem naturalnym.30 Ministrem ds.
Kultury, Edukacji i Szkoleń, Kościoła i Nauki została 27-letnia Doris Jacobsen (S)31.
b) historia edukacji na Grenlandii32
Duńska kolonizacja Grenlandii rozpoczęła się w 1721r. i od razu powstały tam misje, które
nawróciły ludność na baptyzm. Powstały też szkoły, mające umożliwić ludności czytanie Biblii i
innych dzieł religijnych. Nauczycielami byli często katecheci i misjonarze, niewykształceni do
nauczania w szkołach ani nieposiadający potrzebnych zdolności językowych. Dlatego też w 1845
roku utworzono studium nauczycielskie Ilinniarfissuaq kształcące grenlandzkich nauczycieli. W
1905r. Akt Szkolny powiększył studium, a część młodych Grenlandczyków została wysłana na
dalszÄ… edukacjÄ™ do Danii.
W latach dwudziestych w szkole uczniowie uczyli siÄ™ czytania, pisania, religii, historii Danii i
świata, geografii oraz podstawowej matematyki. W 1928r. wprowadzono także naukę języka
duńskiego. W latach trzydziestych pojawiła się krytyka szkoły z ust tych niewielu Grenlandczyków,
którym udało sie dostać pozwolenie na wyjazd do Danii. Nie potrafiła ona pomoc krajowi w
przejściu z tradycyjnego myślistwa do przemysłu rybnego. Krytyka ta jednak nie wywarła
znaczÄ…cych zmian w szkolnictwie.
Gdy w 1953r. Grenlandia stała się równoprawną i demokratyczną częścią Danii, spowodowało to
potrzebę gruntownych zmian we wszystkich instytucjach społecznych. Edukacja została
podporządkowana duńskim standardom, zatrudniono też nauczycieli i administrację z Danii. W
1967r. na wzór duńskiego prawa o szkołach publicznych powstał Grenlandzki Akt Szkolny, a w
1964r. w Ilinniarfissuaq wprowadzono duńskie prawo dotyczące edukacji nauczycieli z kilkoma
zmianami dopasowującymi je do grenlandzkiego społeczeństwa. W 1973r. powstał też tymczasowy
dwuletni program kształcenia nauczycieli, który trwał aż do końca lat 70-tych. Stopniowo
wprowadzano też trening zawodowy na wzór duński.
30 Ibidem
31 Ibidem
32 Według: Karl Kristian Olsen, Education..
8
Tuż po wprowadzeniu autonomii w 1979r. wprowadzono nowy statut szkolny, w którym m.in.
zarządzono, że językiem, w którym prowadzone będą zajęcia w szkołach, będzie grenlandzki.
Nauczane przedmioty powinny też w swojej warstwie treściowej być dostosowane do potrzeb
grenlandzkiego społeczeństwa. Wprowadzono obowiązkowe dziewięć lat nauki w szkole
podstawowej i średniej, po ukończeniu których uczniowie mogli wybrać dwuletnią "Continuation
School" kończącą się dyplomem ukończenia szkoły publicznej. Następnie naukę można było
kontynuować w "Course school" dającej potrzebne kwalifikacje.
Stopniowo powstawała też potrzeba wprowadzenia szkolnictwa wyższego. W 1977r. w Nuuk w
Ilinniarfissuaq utworzono duński kurs edukacji ustawicznej dostosowany do grenlandzkiej kultury.
Kilka lat póz
niej powstały także kursy wyższe w Aasiaat i Qaqortoq.
W 1981 Zgromadzenie Prawodawcze wprowadziło nowy porządek wykonawczy dla kształcenia
nauczycieli w Ilinniarfissuaq. Od tej pory program trwał cztery lata, podczas którego odbywało się
roczną praktykę w grenlandzkiej szkole. W latach osiemdziesiątych wprowadzono też różne zmiany
programie kształcenia nauczycieli, które miały zwiększyć liczbę mówiących po grenlandzku
nauczycieli. Program studiów dostosowano też do przyszłych nauczycieli przedszkoli.33
W 1990 r. wszedł w życie nowy Akt Szkolny, którego celem było polepszenie jakości szkół
publicznych. Jedną z decyzji było zarządzenie, by duńskojęzyczni uczniowie byli integrowani w
grenlandzkojęzycznych klasach. Do pilnowania nad wprowadzaniem reform powołano Centrum
Rozwoju Pedagogicznego i Dokształcania Nauczycieli Inerisaavik.34
c) szczeble edukacyjne
Autonomia Grenlandzka stara sie zapewnić swoim obywatelom taką edukację, by nie musieli oni
opuszczać wyspy w poszukiwaniu wykształcenia.35 Zarząd każdego z 18 regionów odpowiedzialny
jest za opiekę nad dziećmi oraz szkoły podstawowe. W większych miastach istnieją żłobki,
przedszkola i instytucje opiekujące się dziećmi po szkole. Opłata za nie uzależniona jest od
dochodów rodziców. Rząd Grenlandii uchwala prawa dotyczące szkół.
" szkoły podstawowe
System szkolnictwa podstawowego na Grenlandii w wielu aspektach został oparty na modelu
33 Ibidem
34 Ibidem
35 Rasmus Ole Rasmussen , Factsheet...
9
skandynawskim, widać jednak mimo wszystko spore różnice w jego organizacji. Obowiązek
szkolny trwa przez dziewięć lat kalendarzowych od szóstych urodzin dziecka.36 Grenlandzka
Folkeskole (odpowiadająca edukacji podstawowej i niższej średniej) podzielona jest na rok
przygotowawczy (podobny do duńskiej i polskiej zerówki), 8 lat edukacji podstawowej, 2 lata
kontynuacji i rok końcowy. Po klasie 10. i 11. (odpowiadającej duńskiej klasie 9. i 10.) odbywają
się obowiązkowe egzaminy końcowe. Końcowy rok (klasa 12.) przeznaczony jest dla tych, którzy
chcą poprawić swoje oceny.37
Jak można przeczytać w informacji w portalu www.randburg.com, system szkolny ma na celu
rozwój fizyczny i duchowy uczniów i kładzie nacisk na zwiększenie niezależności uczniów z
szacunkiem jednak dla ich obowiązków osobistych i społecznych.38
Nauczanie w szkole podstawowej odbywa się w języku grenlandzkim. Pierwszym językiem obcym,
którego uczą się dzieci jest język duński, obowiązkowy od klasy 4. do 11., choć można go
wprowadzać także wcześniej. W klasie 10. i 11. dzieci dzielone są na grupę podstawową i
zaawansowaną. Także w klasie 12. można wybrać uczenie się tego języka. Język angielski, budzący
większe zainteresowanie uczniów niż duński, nauczany jest dopiero od siódmej klasy
(odpowiadającej szóstej klasie w Danii i w Polsce).39
Istnieją 24 szkoły miejskie i 62 szkoły znajdujące się w małych osadach. Większość szkół jest w
stanie zapewnić dzieciom dziewięcioletnią naukę, jednak nie w osadach, skąd najstarsze dzieci
muszą wyjechać na naukę do miast. Studenci ci mogą zamieszkać w internatach. Przeznaczone są
także środki na kształcenie uczniów żyjących na izolowanych fermach owiec lub terenach
Å‚owieckich40.
Istnieje także pewna ilość szkół specjalnych, któremu Departament ds. Doradztwa Pedagogicznego i
Psychologicznego (Siunnersuisarfik) zapewnia możliwość indywidualnego traktowania, badania i
obserwacji dzieci. 41
36 Greenland Home Rule Government, URL: http://www.explorenorth.com/library/facts/greenland2000.html, 2006-01-
29
37 Karen Tommerup Jensen, Danish in Greenland. From curriculum to reality,
URL:http://home.scarlet.be/~giedoc/tino/tomme_en.htm, 2005-12-10
38Government Jurisdiction in the areas of Culture, Education and Church,
http://www.randburg.com/gr/cultmini.html, 2006-01-29
39 Karen Tommerup Jensen, Danish...
40 Karl Kristian Olsen, Education..
41Government Jurisdiction ...
10
" szkolnictwo średnie ogólne
Dalsza edukacja ogólnokształcąca (trzyletnie gimnazjum - GU) możliwa jest jedynie w trzech
szkoÅ‚ach, w Aasiaat (Egedesminde), Nuuk i Qaqortoq (Julianehåb)42 Daje ona póz
niej możliwość
dalszego kształcenia na Grenlandii i w Danii.
" kształcenie zawodowe
W latach 80-tych w związku z szybko rosnącą liczbą studentów szukających wykształcenia,
kształcenie zawodowe zostało zdecentralizowane - powstała sieć lokalnych dwuletnich szkół
zawodowych, zapewniające swoim uczniom techniczne wykształcenie, po którym ci stawali się
praktykantami w swojej dziedzinie. Po ukończeniu takiej szkoły uczniowie mogą także
kontynuować edukację na dwuletnim szkoleniu zakończonym egzaminem rzemieślniczym.43
Przedmioty nauczania są w szkołach zawodowych podobne jak w innych krajach, choć niektóre są
szczególnie dostosowane do grenlandzkiego społeczeństwa. Powstało m.in. wiele szkół
ekonomicznych44 zapewniających wykwalifikowanych pracowników dla rynku pracy. Do nich
zaliczajÄ… siÄ™:
" szkoły handlowe- są to szkoły średnie oferujące różne specjalizacje, m.in. w handlu i
administracji. Można w nich również zdobyć wyższe wykształcenie związane z biznesem,
językami, turystyką i innymi specjalistycznymi dziedzinami.
" szkoły średnie zapewniające edukację do różnych dziedzin handlu, np. Szkoła Budownictwa i
Systemów Budowniczych, Szkoła Metalurgiczna, Szkoła Przemysłu Spożywczego czy Szkoła
Hodowli ZwierzÄ…t.
" szkoły kształcące do rybołówstwa - Grenlandzka Szkoła Marynarska oraz Szkoły Rybołówstwa i
Transportu Morskiego czy Szkoła Przemysłu Rybnego kształcąca kadry dla administracji
przemysłu rybnego oraz laboratoriów zajmujących się kontrolą jakości, biologią i związanymi z
tym zagadnieniami.
 studia wyższe
Dalsza edukacja akademicka możliwa jest m.in. na Uniwersytecie Grenlandzkim Ilisimatusarfik, w
Seminarium Pedagogicznym Ilinniarfissuaq, Seminarium Społeczno-Pedagogicznym
(Perorsaanermik Ilinniarfik). Instytucje te znajdujÄ… siÄ™ w Nuuk.
" Seminarium Grenlandzkie (Ilinniarfissuaq), założone w 1845r., kształci pracowników
socjalnych i nauczycieli szkoły podstawowej. Oferuje także czteroletni kurs korespondencyjny
42 Greenland Home Rule...
43 Karl Kristian Olsen, Education...
44 Na podstawie: Government Jurisdiction ...
11
oraz kursy uzupełniające.
" Szkoła Dziennikarstwa - program studiów obejmuje tu 3,5 roku
" Centrum Edukacji Zdrowotnej oferuje edukację kończącą się dyplomem pielęgniarskim oraz
zajmuje się potrzebami edukacyjnymi pracowników służby zdrowia.45
" Uniwersytet Ilisimatusarfik46
Uniwersytet powstał w 1983r. jako Instytut Innuicki, w 1989r. przekształcono go natomiast w
Ilisimatusarfik.47 Uniwersytet znajduje się w Nuuk. Nauczanie na uniwersytecie jest bezpłatne,
studenci otrzymują również dodatkowo 4200 koron stypendium miesięcznie, pokrywającego
podstawowe wydatki, Å‚Ä…cznie z zamieszkaniem w akademiku. Miejsca w akademiku jest
wystarczająco dla wszystkich chętnych studentów. W czterech wydziałach uniwersytetu studia
(3-letnie) kończą się tytułem licencjata. W trzech z nich można potem podjąć studia
uzupełniające prowadzące do uzyskania tytułu magistra. Większość kursów prowadzonych jest w
języku duńskim, niektóre także w grenlandzkim. Uniwersytet ma cztery wydziały:
1. Wydział Administracji (zatrudniający 4 nauczycieli i ok. 40 studentów)
Główne przedmioty studiów: ekonomia, administracja publiczna, prawo, statystyka, organizacja,
socjologia, politologia. Wydział zajmuje się głównie Grenlandią i Atlantyku Północnym.
2. Wydział Historii Społeczeństwa i Kultury (zatrudniający 4 nauczycieli i ok. 35 studentów)
Główne przedmioty studiów: historia, prehistoria, etnologia. Wydział zajmuje się głównie
GrenlandiÄ…, terenami arktycznymi i subarktycznymi.
3. Wydział Języka Grenlandzkiego, Literatury i Nauki o Mediach (zatrudniający 4 nauczycieli i
ok. 20 studentów)
Główne przedmioty studiów: lingwistyka ogólna i stosowana, socjolingwistyka, teoria literatury i
literaturoznawstwo, mass media. Wydział zajmuje się głównie Grenlandią.
4. Wydział Teologii (zatrudniający 1 nauczyciela i 20 studentów), prowadzi jedynie studia
licencjackie. Głównym przedmiotem studiów jest Stary i Nowy Testament i związane z tym
dziedziny wiedzy.
Uczelnia jest otwarta na studentów zagranicznych, nie oferuje jednak żadnych stypendiów.
Uniwersytet nie prowadzi także kursów języka grenlandzkiego i duńskiego, jako języka obcego.
Rośnie jednak liczba studentów z Kanady, Alaski i Północnych Regionów.48 Aktualnie na
uniwersytecie studiuje ok. 100 grenlandzkich i kilkoro zagranicznych studentów.
45Government Jurisdiction ...
46 Wszystkie informacje o Uniwersytecie Ilisimatusarfik jeśli nie wyszczególniono inaczej, pochodzą ze strony
internetowej uczelni: http://www.ilisimatusarfik.gl/eng/ z dnia 2005-12-10
47 Karl Kristian Olsen, Education...
48Government Jurisdiction ...
12
" Perorsaanermik Ilinniarfik (po duńsku: Socialpćdagogisk Seminarium, a w skrócie PI SPS)
czyli Wyższa Szkoła Pedagogiki Społecznej, działająca od ponad 25 lat. Przyjmuje studentów,
którzy mają już co najmniej roczne doświadczenie w zawodzie. Wykształcenie zdobyte w PI
SPS może być wykorzystane w instytucjach opieki dziennej i całodobowej, przedszkolu,
edukacji specjalnej, opiece nad ludz
mi starszymi, resocjalizacji czy doradztwie. Wykształcenie
trwa 3,5 roku, podczas którego dwa razy odbywa się 16-to tygodniową praktykę.
Na studia w PI SPS przyjmowani są kandydaci, którzy albo:
 ukończyli 20 lat, skończyli szkołę średnią (GU lub odpowiadające) i mają co najmniej 1 rok
doświadczenia w zawodzie
 lub: ukończyli 20 lat, mają inne pokrewne wykształcenie, zdali egzamin wstępny
Niektóre kierunki studiów mają inne wymagania, np. pomoc społeczna (kierunek obejmujący 2
lata studiów, w tym 48 tygodni teorii i 44-46 tygodni praktyki). By zostać przyjętym na ten
kierunek trzeba mieć 2 lata doświadczenia w zawodzie oraz zdać egzamin po 11. klasie i
osiągnąć  zadowalające stopnie ( w tym min. 7 z grenlandzkiego i min. 6 z duńskiego).
Wśród przedmiotów nauczanych w seminarium można znalez
ć psychologię, pedagogikę,
pedagogikę społeczną; socjologię; komunikację, organizację i przywództwo; rozwiązywanie
konfliktów, zdrowie; psychiatrię; techniki studiowania, życie w naturze; projekt-rzez
ba w śniegu.
Jedną z obowiązkowych części studiów jest wyjazd studyjny, którego celem jest zapoznanie się
studentów z warunkami życia ludzi w innych krajach, próba zrozumienia ich oraz porównanie
instytucji pedagogicznych. Wyjazd odbywa się w czwartym semestrze studiów i obejmuje
tydzień przygotowań, dwa tygodnie wyjazdu i tydzień na jego ewaluację.49
" współpraca międzynarodowa
Grenlandia, ze względu na swój status terytorium zamorskiego, ma dostęp do 17 programów Unii
Europejskiej dotyczących edukacji, kultury, przedsiębiorczości, nauki, informatyki i komunikacji, z
czego stara się korzystać. Wśród programów edukacyjnych wymienić można:
1. Program Leonardo da Vinci (międzynarodowy program praktyk)
2. Socrates
3. Młodzież (wymiany młodzieży, wolontariat)
Grenlandia uczestniczy także w specjalnych programach krajów nordyckich (Nordplus), dzięki
którym możliwa jest m.in. wymiana studentów pomiędzy tymi krajami. W tym programie
49 Ze strony http://www.pi.sps.gl/, 10-12-2006
13
Grenlandia, tak samo jak Wyspy Owcze i Wyspy Aalandzkie traktowane sÄ… jak samodzielne kraje i
traktowane są tak samo jak inne kraje nordyckie. Z tego względu grenlandzcy uczniowie, studenci i
kursanci mogą uzyskać stypendium na wyjazd tak do Szwecji czy Islandii jak i do samej Danii.50
Studenci grenlandzcy wyjeżdżają też często na uczelnie w Ameryce Północnej, co starają się im
umożliwić władze uniwersytetu.
d) selekcja w szkole
Jak pokazują dane statystyczne, rocznie uniwersytet kończy niewiele ponad 20 osób.51 Dlaczego tak
mało? O ile nauczanie w szkole podstawowej i średniej odbywa się w języku grenlandzkim, to już
dalsze prowadzone jest po duńsku. To stawia ogromną zaporę dla uczniów mających problemy z
nauką tego języka, tak niepodobnego do ich ojczystego. Bez dobrej znajomości duńskiego
uczniowie nie mogą kształcić się ani w instytucjach grenlandzkich, ani wyjechać na dalszą edukację
do Danii. Wszystkie szczeble edukacyjne kończą się także egzaminem, co również wpływa ujemnie
na liczbę osób kończących szkoły. Do szkół średnich i wyższych prowadzona jest selekcja, należy
jednak zauważyć, że możliwość uczęszczania do 12. klasy szkoły podstawowej daje uczniom
możliwość poprawienia ocen.
e) zajęcia dodatkowe
Uczniowie między 6. a 19.r.ż. mają, przynajmniej w miastach, zapewnione dodatkowe zajęcia
pozaszkolne. Są one zbliżone do klubów młodzieżowych i otwarte są przez cały dzień. Zajęcia dla
15-16-latków odbywają się też wieczorami.52
f) stosunek liczby uczniów do liczby nauczycieli
Jak już wspomniałam przy omawianiu czynników geograficznych, znaczne rozproszenie
geograficzne ludności powoduje konieczność istnienia wielu, choćby małych szkół. W takich
niemal kameralnych warunkach na jednego nauczyciela przypada średnio (a więc po wzięciu pod
uwagę także szkół miejskich, gdzie sytuacja jest odmienna) 10-11 uczniów.53
g) kształcenie nauczycieli
W ciągu ostatniego półwiecza Grenlandia odnotowuje ciągły brak nauczycieli posługujących się
językiem grenlandzkim. Wzrastają jednak wciąż możliwości kształcenia w tym zawodzie.
50 Ze strony www.ciriusonline.dk/nordplus-voksen, 10-12-2006, ostatnia aktualizacja 06-07-2005
51Greenland Statistics...
52 Greenland Home Rule...
53 Ibidem
14
Kształcenie nauczycieli, odbywające się na Grenlandii już od 150 lat odbywa sie głównie w
Ilinniarfissuaq, gdzie trwa cztery lata. Jest ono regulowane przez prawo z 1989r.
Pracujący już nauczyciele mogą się też dokształcać na wielu kursach zorganizowanych przy
współpracy Ministerstwa, Ilinniarfissuaq, Inerisaavik, Pilersuiffik i organizacji nauczycielskich.
Istnieją m.in. kursy na odległość, kursy wewnętrzne, lokalne i różne formy grup studyjnych. Poza
tym nauczyciele mogą też zgłosić się na roczny kurs w duńskiej Królewskiej Szkole Edukacji, gdzie
poza uczestniczeniem w kursach mogą też zdobyć tytuł licencjacki, magisterski lub doktorski.54
h) sytuacja grenlandzkiego nauczyciela
Mimo możliwości kształcenia się, wciąż jednak, ze względu na wspomniane już braki kadr, w
szkole pracuje wiele osób bez żadnego wykształcenia55. Większość nauczycieli jest zatrudniana na
godziny.
Między listopadem 1998 a kwietniem 1999 roku przeprowadzone zostało po raz pierwszy badanie
zadowolenia, współpracy i życia szkolnego na Grenlandii. Pokazuje ono warunki pracy nauczyciela
w grenlandzkiej szkole. Według raportu nauczyciele są generalnie zadowoleni ze swojej pracy, gdyż
czują, że jest ona potrzebna. Mimo to 40% odczuwa ją jako ciężką psychicznie. Wielu nauczycieli
jest zestresowanych, a co czwarty czuje się wypalony. Jako przyczyny wymieniają zbyt dużą ilość
pracy (prawie każdy ma 4-5 nadgodzin tygodniowo). Połowa nauczycieli ma 29-30 lekcji
tygodniowo, druga połowa zaś więcej niż 30! Jak pokazuje badanie, wiele szkół ma również
fizycznie ciężkie warunki pracy, w tym niesprzyjający mikroklimat wewnętrzny szkoły, wysoki
poziom hałasu czy zbyt mały budynek.56
3. Wyzwania szkoły grenlandzkiej
Jak starałam się pokazać, edukacja na Grenlandii stoi przed wieloma wyzwaniami. Jej sytuację
komplikuje wiele czynników  geograficznych, demograficznych i, co równie ważne, politycznych.
Kraj stoi na rozdrożu między chęcią samostanowienia o sobie, a obawą, że temu nie sprosta. Częste
porównywania kraju z Wyspami Owczymi57 (mającymi porównywalna liczbę ludności, choć dużo
mniej rozproszoną) nie wychodzi Grenlandii na korzyść. Farerczycy bowiem maja procentowo
54 Karl Kristian Olsen, Education...
55Finn Lynge, Selvstyre: Gå-på-mod, URL: http://www.namminersorneq.gl/dk/dk_gen3-02.htm, 2005-12-10
56 Według: Den grłnlandske folkeskole, URL: http://www.casa-analyse.dk/2667, 2006-01-28
57Finn Lynge, Selvstyre...
15
więcej nawet studentów niż Duńczycy, którzy do tego zwykle wracają do domu po ukończeniu
studiów. Co za tym idzie, mogą sami obsadzić najważniejsze stanowiska w swoim kraju.58 40%
Grenlandzkiej młodzieży tymczasem zostaje w Danii po ukończeniu tam edukacji. Jak pisze Finn
Lynge, wielu studentów po dłuższym pobycie w Danii traci płynność w mówieniu po grenlandzku i
nie chce wracać, by tam nie spotykać się z nieprzyjaznymi komentarzami.59 Poza tym selekcja w
szkole prowadzi do jeszcze mniejszej liczby wykształconej ludności. Tymczasem wzmacnianie
autonomii, do czego dążą politycy, wymaga obsadzania stanowisk w kraju grenlandzkimi
pracownikami. Potrzeba wysokich kwalifikacji ukazuje się na wielu poziomach. Kraj nie może
sobie np. pozwolić na zatrudnianie niedokształconych pilotów czy mechaników, nie mówiąc już o
pracownikach służby zdrowia. To samo dotyczy kadry nauczycielskiej, wpływającej przecież na
dalszą edukację ludności. Tylko dobra szkoła, przyciągająca uczniów może temu sprostać. Również
rozbudowanie systemu dokształcania i kształcenia przez całe życie wydaje się niezwykle ważne.
4. Szkoła grenlandzka a duńska i polska - porównanie
Edukacja na Grenlandii znajduje się w sytuacji unikalnej na skalę światową. Specyficzne czynniki
geograficzne, a przede wszystkim demograficzne mają na to kluczowy wpływ. Z tego względu
trudno jest porównywać system oświaty w krajach, z których jeden (tu mam na myśli Polskę) ma
niemal 700 razy więcej mieszkańców od drugiego. Nawet Dania ze swoimi prawie 5,5mln ludości
jest pod tym kątem bardzo różna od swojego zamorskiego terytorium. Nauczanie odbywa się tam
bowiem na zupełnie inną skalę. Analizując system oświaty na Grenlandii można z łatwością
zauważyć, że nie ma w nim miejsca na studia doktoranckie, uniwersytet nie oferuje również dużego
wyboru kierunków studiów. Stoi to w oczywistym kontraście z uczelniami polskimi i duńskimi,
prześcigającymi się w tworzeniu coraz to nowych kierunków. Mimo, iż system oświaty na
Grenlandii budowany był w oparciu o system duński, nie ma w nim tak ciekawych rozwiązań jak
uniwersytet ludowy (nieobecny niemal i w Polsce, jeśli nie brać pod uwagę Uniwersytetu
Powszechnego w Teremiskach czy Uniwersytetu Ludowego w Wieżycy). Generalnie rzecz biorąc
oferta edukacji dorosłych jest na Grenlandii bardzo uboga i dotyczy właściwie jedynie dokształcania
zawodowego. Jest to więc sytuacja diametralnie różna od duńskiej sytuacji oświatowej, a także
polskiej, w której edukacja dorosłych zaczyna się powoli rozwijać.
Jeśli chodzi o poszczególne szczeble edukacyjne, to edukacja grenlandzka różni się zarówno od
Polski, jak i od Danii. Z duńską edukacją łączy ją jednak brak podziału szkolnictwa średniego na
niższego i wyższego stopnia, a w zamian za to długa szkoła podstawowa. Grenlandzka szkoła
58 Ibidem
59 Ibidem
16
grenlandzka jest jednak dłuższa o rok, choć nie w każdej szkole jest możliwość kontynuacji nauki
aż do tego czasu. Ciekawym rozwiązaniem obecnym zarówno w szkole grenlandzkiej i duńskiej, nie
zaś w polskiej, jest możliwość wybrania dodatkowej, końcowej klasy w folkeskole, w Danii jest to
klasa 11., na Grenlandii zaś 12. Jej zaletą jest m.in. możliwość poprawienia stopni, a także
podkreślane przez niektórych uczniów  dorośnięcie do szkoły średniej60.
Warto również zwrócić uwagę na póz
ne rozpoczęcie nauki języka angielskiego w grenlandzkich
szkołach. Zaczyna się ono w szóstej klasie, podczas gdy w Polsce i w Danii zwykle w klasie
trzeciej. Grenlandia tymczasem sąsiaduje z Kanadą, a także mieści na swoim terenie bazy
amerykańskie, nauka więc tego języka wydaje się szczególnie ważna. Jako przyczynę takiego
opóz
nienia można upatrywać naukę innego języka obcego  duńskiego i strach przed przeciążeniem
dzieci nauką obu języków naraz. Wydaje się to jednak niezasadne i skazujące młodych
Grenlandczyków na pewnego rodzaju upośledzenie w zglobalizowanym świecie.
60 Na podstawie własnych obserwacji i rozmów z uczniami w Północnej Jutlandii
17
5. Bibliografia
" Den grłnlandske folkeskole, URL: http://www.casa-analyse.dk/2667, 2006-01-28
" Government Jurisdiction in the areas of Culture, Education and Church, URL:
http://www.randburg.com/gr/cultmini.html, 2006-01-29
" Government of Nunavut, Report of the Workshop on Best Practices in Suicide Prevention and
the Evaluation of Suicide Prevention Programs in the Arctic Held in Iqaluit, Nunavut March 14
and 15, 2003, URL: http://www.suicideinformation.ca/suicideworkshop.pdf, s.20, 2006-01-29
" Greenland Home Rule Government, URL:
http://www.explorenorth.com/library/facts/greenland2000.html, 2006-01-29
" Greenland Statistics, URL: http://www.statgreen.gl/english/ , z dnia 2005-12-10, ostatnia
aktualizacja: 2005-11-29
" Guldberg,H., Hvor går grćnsen i GrÅ‚nland?- indtryk fra en danskers undervisning i GrÅ‚nland,
URL:http://udd.uvm.dk/199810/udd9.htm?menuid=4515, 2005-12-10
" Key figures about Greenland, URL:http://www.statgreen.gl/english/, 2005-12-10
" Lynge, F., Selvstyre: Gå-på-mod, URL: http://www.namminersorneq.gl/dk/dk_gen3-02.htm,
2005-12-10
" New Greenland Cabinet, http://www.kas.de/proj/home/home/28/1/webseite_id-2621/ 2006-01-
29
" Olsen, K.K., Education in Greenland, URL:http://www.ankn.uaf.edu/IEW/edgreen.html, 2006-
01-29
" Pawlicki, J., Grenlandia śni o niepodległości, Gazeta Wyborcza, 16-11-2005, URL:
http://serwisy.gazeta.pl/swiat/1,34203,3017498.html, 2006-01-29
" Rasmussen, R.O., Factsheet Denmark. Greenland, http://www.nanoq.gl/English.aspx, 2005-12-
10
" Tommerup Jensen, K., Danish in Greenland. From curriculum to reality,
URL:http://home.scarlet.be/~giedoc/tino/tomme_en.htm, 2005-12-10
URL:
http://www.ciriusonline.dk/nordplus-voksen, 10-12-2006, ostatnia aktualizacja 06-07-2005
http://www.ilisimatusarfik.gl/eng/ 2005-12-10
http://www.nanoq.gl/English.aspx, 2005-12-10
http://www.pi.sps.gl/, 10-12-2006
18
Załącznik nr 1
Wizualizacja systemu edukacji  opracowanie własne
(Oś wieku po lewej stronie oznacza minimalny wiek konieczny do rozpoczęcia kursu)
19
Załącznik nr 2
Mapa Grenlandii61
61 y
ródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Grenlandia_mapa.png, 2006-01-29
20
Załącznik nr 3
Wybrane dane z rocznika statystycznego Greenland in Figures 200562
62 Greenland in Figures...
21