9317680591

Archaizacja w „Potopie”

Wybiórczość archaizacji Sienkiewiczowskiej ujawnia się przede wszystkim w fonetyce, gdyż archaizmy fonetyczne dotyczą nie jakiegoś zjawiska systemowego, lecz postaci fonetycznej określonych wyrazów.

Przykładowo - grupa nieściągnięta -/>/ -yj- w wyrazach zapożyczonych, cecha systemowa dia polszczyzny połowy XVII w„ pojawia się tylko sporadycznie w formach wyrazu oficer. Na 355 użyć tego słowa w Potopie jedynie 19 form poświadcza dawną wymowę nieściągniętą wyłącznie w dialogu (np. Oleńki i Kmicica, por. - To nie zbóje, to moi oficyjerowie... - Jam tym waćpana oficyjerom kazała pójść precz z mego domu! I 82, zob. też: por. oficyjer II 533, oficyjera, oficyjerem Ili 302; oficyjerze II 571, oficyjerowie I 58, 67, 82, li 129, 570, oficyjerów i 80, Ili 120, oficyjerom i 82, oficyjerami I 80), co stanowi 5,4% wszystkich przykładów.

Podobnie archaiczna postać fonetyczna ociec (< psł. *otbct>) występuje 8 razy (na 59 użyć formy ojciec) tylko w dialogu, charakteryzując głównie język młodych Kiemliczów, por. - O dla Boga! Jezu!... ociec, to pan pułkownik! - zakrzyknął. II 28; - Sameś ociec strzelił - rzekł młody Kiemlicz. II 28; - Daj ociec klucz od kłódki! - rzekł jeden z synów. II 29; - Ociec w Prusach sprzedają. II 32; Kosma spytał: - Ociec, prać? - Prać! - odrze 14 stary Kiemlicz. II 70; - To się ociec wróć i obacz! - mruknął Damian. II 355; sporadycznie innych bohaterów, por. Spytaj, ociec, Michała - rzekł Jan Skrzetuski. I 296.