2031

natufflliiydi (obligationes natirales). Wówczas to przeciwstawiano zobowiązania imuralnt zobowiązaniom zaskarżahwm - czyli zobowiązaniom cywilnym (obligationes civiles).

Zobowiązaniami naniralnymi. były takie, które zaciągnięte zostały przez: niewolników

osoby podległe tej samej patria potestas

pupila i niewiastę zawierających kontrakty bez zgody opiekuna.

Zobowiązania naturalne me miały oduouy procesowej, ale wywierały pewne skuiki piawiie. a mianowicie:

-    wykonanie zobowiązania nąmralnego oznaczało śpęłnienię obowiązku prąwpęgo. Zaspokojony wierzyciel mógł zatrzymać otrzymane świadczenie (soluti retentio), a dłużnik nie mógł już zabiegać o jego zwrot

-    wykonanie zobowiązania naturalnego można było zagwarantować przez zastaw hib poręczenie zwierzchnik, który odpowiadał wobec osób trzecich z tymłu peciJiian. a poprzednio udzielił kredytu prowadzącemu peculium synowi hib niewolnikowi, mógł tę swoją naturalną należność pokryć w pierwszej kolejności

4.    Zobowiązania jednostronne i dwustronne.

Zobowiązanie jednostronne polegało na tym. że iedna strona bvło tylko wierzycielem a druga tylko dłużnikiem (np. przy pożyczce, przy zobowiązaniu z deliktu) W tego rodzaju zobowiązaniu istniała prosta ochrona procesowa, istniało tylko jedno powództwo - do dyspozycji wierzyciela najczęściej były to powództwa „ścisłego prawa".

Zobowiązania złożone (dwustronne) miały miejsce wtedy. gdv każda ze stron bvła równocześnie i wierzycielem i dłużnikiem. W tego typu zobowiązaniach każdy z tych węzłów podlegał osobnemu umorzeniu i miał osobną ochronę procesową. Wśród zobowiązali dwustronnych wyróżnia się:

zobowiązania dwustronne zobowiązujące zupełne - powstają od razu przy zawiązywaniu niektórych stosunków obligacyjnych np. przy sprzedaży kredytowej po obydwu stronach. Powstawały dwa węzły obligacyjne. Obydwa świadczenia są formalnie równorzędne i powinny być spełnione równocześnie zobowiązania dwustronnie zobowiązujące niezupełne powstaje zrazu jedno zobowiązanie.

5.    Zobowiązania stricti iuris i bonae (idei.

Ze względu na zakres ochrany procesowej zobowiązania dzieliły się na stricti iuris i bonae fidei Zobowiązania „ścisłego praw a” wywodziły się z dawnego ius civile. Wiązały one strony dokładnie według treści stosunku prawnego. Przy umowach zaskarżalnych zobowiązania stricti iuris powstawały z kontraktów jednostronnie zobowiązujących, czyli z kontraktów werbalnych, literalnych albo z pożyczki jako kontraktu realnego. Ochrona procesowa była oparta na prawie ścisłym za pomocą condictiones

Z zobowiązań bonae fidei powstał natomiast obowiązek świadczenia tego. czego można było się spodziewać od uczciwego kontrahenta. Sędzia rozstrzygając taki spór oceniał, czy zachowanie obu stron było zgodne z zasadami dobrej wiary. Sędzia mógł w szczególności a) zasądzić uboczne należności (np. odsetki),

2